Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 184.jpeg

Gildas. 175 land., Acta ss. 29 Jaa. II 958; dokładniej ap. Mabillon, Acta SS. o. s. B. s. I p. 138), druga przez Karadok'a z Lancarran, f ok. r. 1154 (w dziele G'a wyd. Stevenson'a i San-Marte'a). Według tych biografji, G. pochodził z królewskiego rodu, ur. w Arcluyd (Arecluta), później-szem Dumbarton, w Szkocji, nad granicą angielską. Od młodości z zapałem oddawał się naukom, pod kierunkiem ś. Iltuta, w klasztorze Ban-chor; był potem w Irlandji, ztamtąd wróciwszy, urządzał klasztor Lan-carvan, osiadł później na wysepce Houat, przy brzegach Armoryki (Bre-tanji francuzkiej), odbył pielgrzymkę do Bzymu i założył klasztor w Ruys. Um. r. 5 70 (Annal. Ultoniens. ap. 0'Connor, Rer. hibern. script., Lond. 1814 — 26 t. IV). G. należy do tej generacji, która za popędem, danym przez ś. Germana z Auxerre, odrodziła nauki i życie zakonne w Brytanji. Jak nieprzerwane świadectwa wskazują (ap. Schóll, De ecclesia-sticae Britonum Scotorumque historiae fontibus, Berlin 1851 c. 1 p. 1..), jest G. autorem pisma p. t. Liber de erccidio Britanniae, v. Liber guero-lus de calamitate, ercidio et conąuestu Britanniae. Druga częśó tego dzieła (od § 2 7) ma tytuł Epistoła i jest tylko dalszym ciągiem I części. G. pisał to dzieło ok. r. 560 — 64, t. j. w 44 lat od bitwy pod Batb; opisuje w niem najprzód piękne położenie Brytanji, wprowadzenie do niej chrześcjanizmu, następnie klęski, zadane jej przez Piktów i Szkotów. Głównemi występkami Brytonów mieni rozpustę i kłamstwo; za nie, mówi G., dopuścił na brytonów Bóg zarazę i zaślepienie, że wezwali na pomoc Saksonów „lad przez Boga i ludzi znienawidzony" (§. 23); a gdy za swe występki odpokutowali, uwolnił ich Bóg od tego nieprzyjaciela, dając zwycięztwo pod Bath. Dalej (§. 2 7 i n.) następuje surowe upomnienie dla królów brytońskich i kapłanów, z wezwaniem ich do pokuty i poprawy życia. G. pokazuje dokładną znajomość Pisma ś., które często cytuje według dawnej Itali (spis tekstów ap. Schóll op. c. p. 15.); zna też Euzebjusza i niektórych innych pisarzy (Sulpicjusza Sewera i ś. Hieronima). Wydania (dawniejsze ob. Potthast, Bibl. hist p. 341 i Sup-plem. p. 7 7) lepsze: ap. Th. Gale, Histor. britan. script., Oxon. 1691 t. I; przedruk ap. Bertram, Britannicar. gentt. hist. ant. script., Havniae 1 757; w Monumenta hist. Britannica, Lond. 184 8 t. I; Gildas de cxcid. Brit. recens. J. Stecenson, Lond. 1838; ap. Mignę, Patrol, lat. t. 69 (1848), razem z dziełami Kassjodora; wydanie Stevenson'a powtórzone w Nennius etc. ed. San-Marte (A. Schulz), Berlin 184 4; nowa recenzja tekstu G'a ap. A. W. Haddan and Wil. Stubbs, Councils and eccl. documents, Oxford 1869 vol. I p. 44.. Dzieła o G. ob. Biihr, Gesch. d. rom. Lit. IV Bd. 2-e Aufl. § 88.. Ob. także Bolland. 1. c. Luco, Ilist. de s. Gildas de Rhuys, Vannes 18 70. Niegdyś mylnie przypisywano G'wi: Kominentarz, Historji królów brytańskich i znaną pod imieniem Plauta komedję Querolus sive Aulularia. Usher (Britan. eccl. antiq. p. 442), a za nim wielu innych (ostatni Stecenson w wydaniu G'a De exc. Brit.) utrzymują, że był drugi G. Alb ani us; lecz przeciwne zdanie (ob. Bolland 1. c. p. 9 5 3; Mabillon 1. c. p. 129 i Aunal. ord. s. Ben. VI -§ 19 p. 150; Schóll op. c. p. 3; Lipsius w art. Gildas, w Eacyklop. Ersch'a i Grubera I Bd. 6 7 p. 23I..J ma za sobą więcej prawdopodobieństwa. Według innych jeszcze miało być czterech Gildasów; o wszystkich ob. Fabric. Bibl. med. X. W. K.