Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 205.jpeg

Glossa.—Glossatorowie. Glossaria graeca minora, Moscoviae 1774 — 75, t. I p. 95..; Glossae in epistolas apostolicas, comparatae cum Cyrilli lexico e codicitnis edit. ap. Ch. F. Matthaei, Lectiones moscovlenses, Lipsiae 1 7 79, vol. II p. 6..; Glossae sacrae Hesychii graece excerpsit, emendaWt et notis illustravit C. G. Ernesti, Lips. 1 785; Suidae et Phacorini Glossae sacrae cum spi-cilegio glossarum sacrarum Hesychii et Etymologici magni, congessit emendavit et notis illustravit C. G. Ernesti, Lips. 1 786, i in. Na zachodzie, gdzie szczególniej glossami objaśniano Biblję, sławną się stała Glossa ordinaria Walafryda Strabo'na (ob.) z pierwszej połowy IX w., przez Piotra Lombarda nazywana auctoritas (powagą). Zowie się ordinaria (zwyczajna), bo była najpodręczniejszą, najwięcej używaną w średnich wiekach; albo marginalis, bo glossy Strabona na marginesach Biblji były przepisywane. Strabo czerpał glossy z kommentarzy św. Augustyna, Rabana Maura, Bedy, z dzieł ś. Izydora i in.; nie ogranicza się on na samem objaśnianiu wyrazów, co właściwie stanowi glossę, lecz wdaje się w etymologiczne wywody i allegoryzowanie, tak, iż często przechodzi w kommentarz. Później, kiedy do objaśnień Strabona pododawano objaśnienia Mikołaja z Liry (Lyranus), Pawła z Bonrges (Burgensis) i in., Glossa ordinaria została prawdziwym kommentarzem (dobre wydanie jego w Biblia sacra cum glossa ordinaria a Strabone Fuldensi et PostiUa Nicolai Lirani, additionibus Pauli Burgensis ac Matthiae Thoringi (Doringi) replicis, theologorum duacensium studio emendotis, Antverp. 1634, 6 v. f.; inne wydania ob. Le Long, Bibl. sacr.). Również sławną była Glossa interlinearis Anzelma z Laon (ob. tej Enc. I 300), przepisywana między wierszami (inter lineas) Wulgaty i więcej się zajmująca mistycznem znaczeniem tekstu, niż objaśnianiem wyrazów. Jest jeszcze Glossa continua na Ewangelje, przez ś. Tomasza z Akwinu zebrana, więcej znana pod nazwą Catena aurea (ob. Kateny). W nowożytnych czasach różnica między glossami i scholjonami nie zachowuje się. Notationes i Annota-tiones Emmanuela Sa (ob.), Estius'a (ob.) i innych zastąpiły dobrze miejsce dawnych gloss i scholjonów. X. 1F. K. Glossatorowie nazywali się prawnicy średniowieczni, objaśniając piśmiennie lub ustnie zbiory prawa kanonicznego i rzymskiego. Nazwę tę otrzymali od formy, używanej do swego objaśniania (ob. Glossa). Justynian bowiem prawem z 16 Grud. 5 33 r., publikującem jego pandekty, zabronił wszelkich obszernych na nie kommentarzy, a pozwolił tylko na krótkie uwagi. Metoda takiego objaśniania, upowszechniona w państwie Byzantyjskióm, przeniosła się ztamtąd na zachód, a mianowicie do bo-lońskiej szkoły prawa, gdzie od XI w. pilnie zajmowano się zbiorami praw Justynjana. Pierwszym tu glossatorem był Irnerius (t 1178) i jego uczniowie, tak zwani czterej doktorowie: Bulgarus (f 1166), Marcin Gosia (t 1165), Hugo de Porta Barennate (f 1168) i Jakób (11 7 8). Accursiut (f 1260) zebrał glossy swoich poprzedników i z dodatkami swojemi skompilował tak zwaną Glossa ordinaria. Gdy w XII w. wydal Gracjan swoje Decretum (ob.), ważny ten zbiór praw stał się niebawem przedmiotem wykładów szkolnych. Tym sposobem, obok szkoły legistów, powstała szkoła kanonistów, której nauczyciele nazywali się magistri, a później nieco doctores decretorum; ich zaś uczniowie dekretyiei i dekre-taliici. Prace ich piśmienne ograniczały się głównie do gloss, odpowiednio do panującej wówczas metody wykładu; na rękopiśmie tekstu prawa