Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 210.jpeg

Gniezno. 201 u Bielows. I 404), świadczą, że miasto to ludne, bogate i wielkie być wówczas musiało. R. 10 24 dla utrwalenia monarchji dziedzicznej, zawezwawszy biskupów i panów do G. w dzień Bożego Narodzenia, dał się koronować i namaścić na króla. Jednocześnie następcą swoim ustanowił syna Mieczysława (Dług. I 194). Mieczysława II koronuje w G. arcyb. Hippolit w dzień Zesłania Ducha ś. r. 1025 (Dług. I 203). Następców zaś jego: Kazimierza i Bolesława II koronuje Stefan r. 1041 i 1058. (Biel. II 874). W pożarze miasta r. 1018 d. 25 Kw. oprócz kościoła metrop. zgorzał zamek arcybiskupi i liczne na przedmieściach domy (Thietmar u Biel. I 314). R. 1038 napadli Czesi na G. i zrabowali miasto, kościół metrop. i kościół ś. Jerzego, z którego zabrali ciała pięciu męczenników, zamordowanych w puszczy pod miastem Kazimierzem. Rabunek to był wielki, skoro łupami, według świadectwa ich kronikarzy sto wozów naładowali (Cosmas II 107 —115). Po tych wypadkach G. przy końcu dopiero XI w. do dawnej wróciło świetności. R. 1113 przybył tu w pobożnej pielgrzymce Bolesław Krzywousty, a uczciwszy zwłoki ś. Wojciecha, ofiarował szczerozłotą trumnę (ob. Gall u Bielów. I 4 82), i wspaniałe spiżowe podwoje, z wyobrażeniem na nich żywotu ś. Wojciecha, ulać i wykonać polecił (ob. Lelewel IV 317). Bolesław I przenosząc stolicę do Krakowa, nie pozbawił Gniezna znaczenia: tu bowiem zostało siedlisko najwyższej zwierzchności duchownej, tu skład klejnotów koronnych, tu miejsce koronacji królów aż do czasów Władysława Łokietka. Po podziale Polski r. 1139 przez Krzywoustego, Wielkopolska cała z G. dostała się pod rządy Mieczysława Starego. Rządami tego książęcia (przez lat 4 0), czytając Kronikę mistrza Wincentego, nie budujemy się wcale; a jakie były rządy w całej jego dzielnicy, takie też i w G. Brat młodszy Mieczysława, Kazimierz Sprawiedliwy, w czasie nieobecności księcia, wszedł r. 117 9 do G. i zajął siedzibę i zamek brata, nie nadługo jednak, bo r. 1181 odebrał mu G. dawny onego władca. Dwa razy jeszcze potóm traci Mieczysław rządy G'a i dwa razy je odzyskuje. Gdy Mieczysław um. 1202 r., w zamku gnieźn. osiada Władysław Laskonogi i, jako stryj a opiekun małoletniego Władysława Odonicza, wnuka Mieczysława Starego, rządzi długie lata Wielkopolską całą, z częstą rezydencją w G. W czasie tych rządów Odonicz, któremu z prawa przypadła Wielkopolska, nie mogąc drogą zgody dostać się do władztwa nad G., silą wyrzucił stryja swego z zamku gnieźn. r. 1228, i objął rządy w Wielkopolsce, z rezydencją stałą w G. Po dwóch latach to samo chciał zrobić stryj synowcowi: r. 1231 obiegł zamek gnieźn., ale został odparty. Po latach kilku o opanowanie G'a kusił się Henryk Brodaty, książę szląski: z hcznćm wojskiem obiegł zamek książęcy, ale znalazłszy go przez Odonicza silnie obwarowanym, po dwumiesięcznym oblężeniu ze wstydem odstąpił. R. 12S» umarł Odonicz w G. bez nadziei, iż dynastja jego wróci kiedyś do panowania w Polsce: wszystkich bowiem Wielkopolan umysły i serca skierowały się ku dyuastji Piastów, na Szlązku panujących. Smutne te przewidywania ziściły się wkrótce. Wielkopolanie, pomijając pozostałych po Odonicza synów, Bolesława i Przemysława, ofiarowali dzielnicę Wielkopolską Henrykowi Pobożnemu, synowi Henryka Brodatego i ś. Jadwigi. Henryk przyjął takową, ale o zjechaniu do G'n nie czas mu było myśleć, bo nawala tatarów-mongołów, którzy pożogą zniszczyli już Ruś, ziemię Krakowską i Sandomierską, z całą swą czernią ciągnęła do bogatego Szlj-