Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 253.jpeg

244 Godność. personatów. Stosownie do miejscowych zwyczajów, różne są w kapitułach godności, a nawet to, co jest godnością w jednej djecezji, może być tylko prostym obowiązkiem czyli urzędem w innej. U nas zwykle w kapitułach katedralnych są cztery godności czyli prelatury: dziekaństwo, archidjakonat, scholasterja i kustodja. Kolej, którą po sobie następują, może być różna w różnych kapitułach, stosownie do zwyczaju: w jednych np. kustosz jest czwartym prałatem, a w innych scholastyk. Dziekan kapituły jest jej prezesem i stanowi pierwszą godność; w niektórych jednak kapitułach prezes nazywa się prepozytem, proboszczem, a nawet przeorem. Inne zaliczają do rzędu godności: kanclerza (cancellarius), skarbnika (thesaurarius), kantora i t. p. Reskrypty papiezkie zawsze są adresowane do osoby godność posiadającej, a pod tym względem i kanonicy katedralni zaliczani są do godności. Godności, a mianowicie pierwsza w kapitule, w jej zaś zastępstwie następna z kolei, posiadają pewne przywileje. Należy im się prawo precedencji, t. j. zajmowania pierwszych miejsc w chórze, w processjach i na posiedzeniach kapitulnych. Ponieważ godności nie są prawem wyłącznie do kapituł przywiązane i mogą być za niemi udzielane, przeto i w takim razie z prawa precedencji mają przed kapitułą pierwszeństwo. Prałat, pierwszą godność posiadający, zastępuje biskupa w spełnianiu funkcji kościelnych w dni pontyfikalne, temi są: Boże Narodzenie, Epifanja czyli święto Trzech Królów, Oczyszczenie N. M. P. i rozdawanie gromnic, posypywanie głów popiołem w środę popielcową, rozdawanie palm, celebrowanie nabożeństwa wielko-czwartkowego i wielko-piątkowego, Wielkanoc, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha św. czyli Zielone Świątki, Boże Ciało z processją, śś. Apostołów Piotra i Pawła, Wniebowzięcie Naj więtszej Maryi Panny, Wszystkich Świętych, patrona miasta, świętego, którego tytuł kościół katedralny nosi i dzień zaduszny (S. R. C. 3 Decembr. 1 672 an.). Pierwszy prałat nie może samych ceremonii, np. posypywania głów popiołem, bez celebrowania zarazem Mszy odbywać, ale jeżeli takowej śpiewać nie może, powinien całą czynność odstąpić następującemu po sobie prałatowi (S. R. C. 30 Januar. 1612), który tylekroć w dni pontyfikalne nabożeństwo odprawia, ilekroć biskup lub pierwszy prałat nie mogą; albowiem kto inny biskupa w tych funkcjach uie ma prawa zastępować, prócz prałata z kolei (S. R. C. 11 Febr. 1 702). Do piastującego pierwszą godność w kapitule katedralnej należy biskupa przy śmierci sakramentami opatrzyć, a po śmierci pogrzebowe nabożeństwo odprawić. On biskupowi pontyfikalnie celebrującemu w kapie assystuje (Caeremon. Episcop. de off. presbyt. assist. c. 7), daje znak do rozpoczęcia officjum w chórze (Gardellini n. 3139) i zarządza wszystkićm, co do porządku chóro-rowego należy (Gardeł, n. 32 86), zwołuje posiedzenia kapitulne i na nich prezyduje (Gard. n. 3926). Ma prawo, gdzie taki zwyczaj istnieje i gdzie kanonicy są nie prezbiterzy, aby mu ciż, celebrującemu w dni pontyfikalne, za djakona i subdjakona assystowali i może mieć przy sobie prezbitera, w kapie assystującego, jeżeli istnieje ten zwyczaj (Gardeł. 7 3 7,851). Według powszechnego prawa Kościoła (Reg. l. Cancell.), na pierwszą godność w kapitułach katedralnych nominuje Papież, ale prawo to konkordatami, przywilejami i zwyczajem w wielu miejscach zostało zmienione; na inne godności nominuje biskup, wraz z kapitułą. Sobor trydencki (ses. 24 cap. 12 de Ref.) określił przymioty tych, którzy na godności