Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 259.jpeg

250 Godziny kanoniczne. Haee sunt septenis propter quae psallimus horis: Matutina ligat Chris tum, qui crimina purgat: Prima replet sputis, causam dat Tertia mortis: Sexta oruci nectit, latus ejus Nona bipartit: Vespera deponit, tumulo Completa reponit. (Siedm godzin kanonicznych to znaczenie mają: jutrznia nam przypomina Chrystusa związanie, o pierwszej byt zeplwany, o trzeciej sądzony, o szóstej krzyżowany, w dziewiątej przebity, w nieszpory z krzyża zdjęty, w kompletę w grobie złożony).—Jutrznia, tak zwana od gwiazdy jutrzenki (Lucifer, Aurora, Matuta—gwiazda zaranna), jest to nabożeństwo kościelne poranne (ruatutinum), a zawiera w sobie zwyczajnie następujące główniej-sze części: pacierz, t. j. Pater noster, Aie ilaria i Credo, mówione po cichu; zaczęcie Dominu labia mea aperies... Deus in adjutorium... Alleluja przez rok caty, a od 7 0tnicy do w. czwartku Laus tibi... poczóm wezwanie (incitatorium), stosowne do dnia lub święta, następnie mówi się lub śpiewa psalm 94 Venite exultemus... przeplatany wezwaniem, w których się przywołuje cały ród ludzki do opiewania chwały Boga, z radością i upokorzeniem; potem idzie hymn odpowiedni, za niemi nokturn jeden, albo trzy. Nokturn jeden odmawia się w dni powszednie fferje) i święta zwane simplicia (ob.), przez oktawę Wielkiejnocy i Zielonych Świątek: w nim psalmów 12 (lub 3) i trzy lekcje; w niedziele trzy nokturny i tylko pierwszy ma psalmów 12, drugie dwa po trzy; w święta inne ma jutrznia trzy nokturny, a w każdym trzy psalmy i tyleż lekcji: psalmy od siebie oddzielone (wyjąwszy czas paschalny) antyfonami; lekcje poprzedza modlitwa, zwana absolucją, a same lekcje poprzeplatane bene-dykcjami i responsorjami dobranemi, jak w psałterzu brewjarza, co właśnie tym pacierzom nadaje charakter drammatyczno-dydaktyczny; po ostatniej lekcji najpospoliciej idzie hymn Te Deum... albo responsorjum, stosownie do poszczególnego przepisu.—Laudes, tak zwane od psalmu Laudate, które to słowo często się tu powtarza, zawierają w sobie zwykle zaczęcie Deus in adjutor., psalmy z antyfonami, kantyk Benedicite lub jaki inny, hymn odpowiedni i śpiew Zacharjasza Benedictus, modlitwa stosowna kończy jutrznię; o tuffragjach i preces ob. artt.—Pryma, wprawdzie w V w. dopiero wzmiankowana, ale dawniejszą być musi; pierwszych wieków modlitwa poranna (oratio matutina, diluculo) zdaje się być prymą. Składa się dziś z Pater, Aie i Credo... Deus in adjut., z hymnu ś. Ambrożego Jam luds orto sidere, z trzech (niekiedy czterech) psalmów składu ś. Atanazego i modlitw porannych, w których prosimy Boga o pobłogosławienie spraw całodziennych. Psalm prymy 118 Beati immacu-lati ciągnie się i przez trzy hory następne, w podziałach na trzy w każdej, a w tem osobliwy, że w każdym jego wierszu jest wzmianka o prawie Bożem, lubo pod coraz innćm wyrażeniem.—Tercja składa się z Pater i Ave... Deus in adjut., z hymnu przypominającego o tej godzinie zstąpienie Ducha Przenajświęt. w dzień Zielonych Świątek, zantyfony, z trzech onych ustępów psalmu 118 i modlitwy;—podobnież Sexta i Nona takiż skład mają.—Nieszpory, wyraz przekręcony z łacińskiego wyrazu tlesperae, oznaczają modlitwy wieczorne, niegdyś duodecima, jak wspomnieliśmy, l"-Ctrnarium zwane, bo do IX w. aż po zachodzie słoika odprawiane; do ■VI w. miewały psalmów 12, dziś tylko 5, po nich hymn, kantyk Magnijicat i stosowną do dnia modlitwę.—Kompleta (comptetorium) t. j. dopełnienie