Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 303.jpeg

294 GSrres. zwłaszcza, przedstawiając zapomniane od wieków dawne narodowe obyczaje i pomniki dawnej narodowej literatury, przyczyniły się najdzielniej do obudzenia w narodzie poczucia się w swojej dawnej duchowej i historycznej wielkości i wywołania oporu przeciwko francuzkiemu władztwu. Wkrótce potem wyszły jego Mythengeschichte der asiatischen Weil, 2 Bde, Heidelb. 1810. Badania te o pierwotnych religijnych podaniach ludzkości, o pierwszych jej prawdach objawionych, które jedynie prowadziły narody do wyższego duchowego i społecznego wykształcenia, były bardzo w porę wśród panującej powszechnie niewiary, kiedy ludzie, zapoznawszy i Boga i samych siebie, wszędzie i we wszystkiem wietrzyli tylko wymysły, kłamstwa i oszustwa księży. Następnie zebrał ou liczne urywki Nie-belungów i umieścił je we wstępie do swego wydania Lohengrin, Heidelb. 3 813. Ale w tym czasie, kiedy rozstrzygały się losy jego ojczyzny, nie mógł on, jak GOthe, pozostawać nieczynnym i bezstronnym widzem, albo, jak Jan Mttller, służyć w obozie nieprzyjaciół. Wszystkie swoje siły i zdolności poświęcił on na służbę sprawie publicznej, jako pisarz i publicysta, i zaczął wydawać pismo polityczne Bheinischer Uerkur, 1814, w któróm, jako agitator polityczny, stanął na szczycie wysokości swojego zadania. Pismo jego rozrywane przez niemców, działało na nich z siłą elektryczną. Wszyscy ówcześni bohaterowie niemieccy: Stein, BlUcher, Gneisenau, Scharnhorst, Stagemann, byli jego osobistymi czcicielami, dom jego w Koblencji stal się celem pielgrzymek dla tysiąców, pragnących obaczyć i poznać wielkiego męża, i sam Napoleon, poznawszy jego silę po jej działaniu na umysły, nazwał go piątą potęgą (la cinąnióme puissance), która wystąpiła w związku przeciwko niemu narodów. Ówczesne jego pisma polityczne zjednały mu sławę nieśmiertelną i należą do najlepszych, jakie wyszły kiedykolwiek z pod jego pióra, to też rozchodziły się one i za granicami Niemiec, tłumaczone na języki francużki i angielski. Jego mowa pożegnalna Napoleona przed odjazdem na wyspę ś. Heleny (Na-poleone Abschiedsrede beim Abgang nach St. Helena) jeszcze i teraz uważaną jest przez Francuzów za najlepsze i najwymowniejsze oddanie myśli i uczuć Napoleona, i pozostanie na zawsze jednym z najpiękniejszych tego rodzaju utworów w niemieckim języku. Po upadku Napoleona i po uspokojeniu Europy, położenie G'a uległo wielkiej zmianie. Spostrzegł on, że ci królowie, co w chwili niebezpieczeństwa i potrzeby przyrzekli uroczyście ustawy konstytucyjne i swobody narodowe, zapomnieli o tych swoich przyrzeczeniach i po dawnemu zaprowadzali swoje rządy, oparte na biurokracji, i że taki porządek rzeczy ustalał się i na przyszłość. Podniósł tedy swój głos przeciwko temu, ale szczególniej przeciwko królowi pruskiemu, który swój zwrot ku dawnemu porządkowi rzeczy rozpoczął od prześladowania niemieckiego związku cnoty, Tugendbund, i oddalenia mężów zasłużonych w sprawie wyzwolenia kraju, ale których zasługi wspominano bardzo niechętnie. Rozjątrzyło go szczególniej pisemko w duchu ówczesnej polityki pruskiej niejakiego Schmalza, za które tenże przyozdobiony został orderem. G. odpowiedział na to zjadliwym artykułem Ruckwirkung in Berlin, w którym udekorowanie swojego przeciwnika nazwał czynem niegodnym. Wtedy, za rozkazem gabinetu berlińskiego, gazeta Górresa, używająca dotąd wielkiego znaczenia w całych Niemczech, została zawieszoną (w Lutym 1816). On sam, naówczas dyrektor publicznych zakładów naukowych w świeżo odzyskanej prowincji Reńskiej, po-