Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 311.jpeg

302 Górski.—Gorz. w Warszawie. Ułoiył pieśni na cześć śś. patronów pol. p. t. Chwali świętych i błogosławionych Polaków (Krak. 1698). W obronie ks. Skargi napisał: Wyjawienie pierwsze niewstydu arriańskiego (1602) i Wyjawienie wstydu arriańskiego czyli zawstydzenie nowych arrianów (Krak. 1608). De Backer, Biblioth. ' X W- K- Gortyna, r4prav<xi, rćprova, starożytne miasto w Krecie, leżało ni równinie po obu stronach rzeki Lethaeus, było glównćm siedliskiem kultu bogini Europy, drngióm po Gnossie miastem na pomienionej wyspie, i za czasów rzymskich metropolją. Wspominają o nióm: I Maccab. 15, 2 3. Plin. 4, 10, 20; 12, 5. Paus. 8, 53. Strabo 10, 4 78. (Wetzer). Gorz arcybiskupstwo, archd. Goritiensis et Gradiscana, od miasta Gorz, po włosku Gorizia, po slow. Gorica, po łaciń. Goritia. Z dawnego akwilejskiego patrjarchatu utworzone zostały 17 52 r. dwa arcybiskupstwa: jedno ze stolicą w Udine, drugie w Gorz. Pierwszym arcybiskupem w GOrz (z tytułem księcia) był hr. Karol Michał von Attems, promowany na tę godność r. 1 7 53 (f 18 Lutego 1 7 74 r.). Za jego rządów miały miejsce w Gorz 1 768 r. dwa synody: jeden prowincjonalny, drugi djecezjalny. Po śmierci jego następcy Bad ł/a Józefa hr. von Edling (1 774 — 1 784), Józef II zaimprowizował nowe arcybiskupstwo w Laibach, a z arcybiskupstwa w Gorz zrobił biskupstwo Gradisca. Pius VI zatwierdził te zmiany, z tą wszakże różnicą, że w Gradisca ustanowił tylko współka-drę, obok dawnej katedry w Gorz; bullą z 1791 Gorz wyznaczone zostało na rezydencję biskupa djecezji Gradisca, ar. 1 79 7 tak stolica biskupia jak i kapituła przeniesione zostały do GOrz, odkąd też biskupi noszą podwójny tytuł: episc. goritiensis et gradiscanuS, Za bpa Józefa Wol-land'a (1819 —1 834) Gorz odzyskało r. 1827 tytuł arcybiskupi i zostało metropolją królestwa Illyrji. Odtąd w Gorz istnieje Beminarjum główne, w któróm uczy się młodzież duchowna z całej prowincji; r. 1865 było tam 89 alumnów. Djecezja G. ma 15 dekanatów, liczących przeszło 2 00 parafji, 2 78 kapłanów, 161 zakonników, 2 klasztory kapucynów, jeden franciszkanów, jeden klasztor urszulinek i jeden zakład sióstr miłosierdzia, liczący 47 sióstr. Liczba wiernych wynosiła 1854 r. 193,314 dusz, gdy r. 1860 zmniejszyła się do 1 87,7 70. Dochód arcbpa wynosi 48,000 złp. Siedmiu członków kapituły ma tytutnł pro-notarjuszów apostolskich, ex ordine participantium, kapituła tytułuje się kapitułą Marji Teresy. W klasztorze franciszkanów w C'astagnavizza (w którego grobach pod kościołem, licznie nawiedzanym przez pielgrzymów, spoczywają zwłoki wygnanego z Francji r. 1 830 Karola X i jego syna księcia d'Angouleme) jest naukowy zakład teologiczny. Do metropolji Gorz należą następujące biskupstwa suffraganalne: l) Laibach (Dabacensis) od miasta tego nazwiska, nazywanego po illyr. Lubiana, po włosk. Lubiana, po łac. Aemona, albo Labacum, podniesionego 1462 r. przez Piusa II do godności stolicy biskupiej, bezpośrednio Stolicy Apost. poddanej. Gdy Laibach 17 88 zostało arcybiskupstwem, suf-fraganami jego byli bpi z Zengg-Modrussa i z Gradisca, a od 179 7 i bp Trjestu. R. 180 7 Laibach wróciło znowu do godności biskupstwa, poddanego bezpośrednio Stolicy Apost., a od 1830 należącego do metropolji w Gorz. Biskupi tej djecezji noszą tytuł księcia, mają 40,000 złp. dochodu. W 20 dekanach jest tu kościołów 1,336, a mianowicie: 308 parafjalnych, 1,0 20 filjalnych i 7 zakonnych; prócz tego 150 kaplic. Katolików rit. lat. 513.44 8; rit. orient, u 8. Kapituła ma 2 prelatury,