Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 340.jpeg

Gotowie.-Gotszalk. 331 Gesch. d. ostgotb. Reichs in Italien; Sartorius, Essai sur l'etat ci vii et politique des peuples dTtalie sous le gouyernement des Goths; Ozanam, Etudes germaniques; Lembke, Gesch. y. Spanien, I Bd.; Cantu, Storia dei Italiani t. 8; Stoli erg Ker z, Geschichte der Religion Jesu Christi. S, S. Gotszalk (Godeachalcus, Gotscalcus, od Staroniem, schalk— sługa , sługa Boży), książę Bodrytów czyli Obotrytów, inaczej księciem Wendów (Winitów) zwany, apostoł swego narodu i męczennik (9 Cz. al. 9 Lip.). Od czasów Karola W. żyła myśl, szczególuiej. pomiędzy zakonnikami nowej Korbji, nawrócenia do chrystjanizmu różnych pokoleń słowiańskich, mieszkających na wschodnich i północnych granicach Niemiec i znanych pod ogolnem imieniem Wendów. Usiłowania te jednak nie miały pożądanego skutku; na początku jeszcze X w. wszystkie ludy zostawały w pogaństwie. Słowianie, lud rolniczy, łnpieztweni i wojną nie li.biący się bawić, z niechęcią i odrazą przyjmował missjonarzy z Germanji, za które-mi w ślad szli chciwi podboju nawróconych krain, o których dobrze Helmold w swojej Kronice (tłum. Popłońskiego, p. 60) pisał, że „zawsze bardziej są skłonni do powiększania daniny, niż do jednania dusz Bogu." Cesarz Otton I w podbitych ziemiach słowiańskich, lub uznających jego zwierzchniczą władzę, fundował biskupstwa: w Hayelbergu 946, Brande-burgu 94 9 r., w Misnji 9 65, w Życzy (Zeitz), w Merseburgu i Olden-burgu (wówczas Stargardzie), i na stolicach ich osadzał kapłanów, którzy opowiadaniem Ewangelji w tych krainach się zajmowali. Otton uzyskał u Papieża Jana XIII przywilej metropolity dla arcyb magdeburgskiego, względem wszystkich biskupstw w ziemiach słowiańskich. R. 9 83 ludy nawracane przez Niemców, dla obrony swej narodowości, a zarazem i bożyszcz swoich, uchwyciły za oręż i pod wodzą Mistewoja, chociaż ochrzczonego, wytępiły u siebie wszystkie ślady chrześcjaństwa. Jlistowoj, żałując później swego postępku, jako pokutnik osiadł w Bardewick. Syn Mistewoja, Uto małe Christianus, jako go nazywa Adam bremeński (ap. Pertz t. 9 Scrip. 7 p. 829), niewiele dobrego mógł zrobić; inni książęta słowiańscy byli poganami (ibid.). Kiedy tak niepomyślne były pierwsze początki dla chrystjanizmu, kiedy pokolenia wendzkie, ochrzczone przez Ottona, wracały do swych błędów, w klasztorze w Luneburgu rósł pod okiem Gotszalka, Gothorum episcot>i, syn Utoną, książę wcndzki, również imieniem Gotszalka ochrzczony. Młodzieniec ten miał się stać apostołem swego narodu, wiele jednak naprzód dokuczywszy Niemcom. Gdy bowiem ojciec jego legi z ręki saksończyka, znienacka zamordowany (1031 r.), G. uciekł z klasztoru, rejecba cum fide litleria, zgromadził swych współrodaków Winitów i wszczął krwawą walkę z Niemcami. Spustoszył okolico Hamburga, Holsztynu, ale wreszcie popadł w ręce Bernarda, margrabiego i księcia północnej Saksonji. Zwycięzca uważając go wszakże za silnego i do broni dzielnego męża, w nadziei, że mu użytecznym będzie, wrócił mu wolność i zawarł pokój (Helmold p. 56). G. udał się na dwór Knnuta, króla Danji, z nim popłynął do Anglji „zdobywając sobie sławę męztwa w wielu wojennych wyprawach w kraju Normannów i Anglów. Za to i ręką cOrki królewskiej uczczony został" (Hełm. ib.). Powróciwszy do ojczyzny, mężnie i roztropnie sobie poczynał i wnet utworzył potężną jedność państwową (i046). Wówczas zapragnął na nowo pracować nad rozszerzeniem chrzeicjań-