Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 383.jpeg

374 Gratiarum Actio. za Papieża, biskupa, dom panujący i t. p. zaraz po Mszy śpiewamy. Ob. Bouvry w m. cyt. i Herdt part. II n. 2 95. X. S. J. Gratiarum Actio pro yictoria Chocimensi (10 Paźd.) a raczej Ofjieium Gratiarum Actionis pro cictoria ex Turcis an. 1621 eodem die obtentar taki tytut ma w brewjarzu między patronami królestwa święto dziękczynne, obchodzone w Polsce z powodu zwycięztwa, odniesionego nad Turkami r. 10 21 pod Chocimem, przez Jana Karola Chodkiewicza, w. hetmana w. ks. L. Turków z Tatarami było tam 400,000, Polaków 30,000 i Zaporożców w pomocy tyleż. Na czele Turków byl sam sułtan Osman. Od 2 Wrz. rozpoczęte walki ciągnęły się do 28; traktat pokoju podpisany 9 Paźdz., więc tytuł brewjarzowy „eodem die obtenta" nie literalnie ma byó rozumiany, bo, wedle słów tegoż brewjarza, sexto Idus Octobrii (10 Paźdz.) obóz nieprzyjacielski odstępować zaczął. Obietnica święta na pamiątkę jeśli zwyciężą, jakoby Polakom zamiast posiłków przez Papieża dana, jest czystym pomysłem poetyckim Wacława Potockiego w poemacie Wojna Lhocimska. K. Wł. Wójcicki jednakże nie waha się w swoich pismach (Histor. liter. III 173 i w Enc. więk. Orgelbr. V S7G) za fakt autentyczny tego podawać. Po odniesionóm zwycięztwie król Zygmnnt III, łącznie z biskupami królestwa, upraszał Grzegorza XV o naznaczenie święta na ten dzień „ut Deo sacer, festus-que Poloniae ac solennis perpetuo in posterum foret." Dnia 2 3 Czerw. 1628 r. dane zezwolenie: „festus perpetuo in regno Poloniae praefato sit isąue solemni cum celebritate primo anno, post promulgationera hujus-modi literarum; deinceps autem cum processione et litaniis celebretur." (Cf. Breve Gregorii XV in Constit. Synodor. ad calcem synodi Gembi-cianae). Jakoż ceremonjal tej processji zamieszczony zaraz w pierwszem wydaniu rytuału piotrkowskiego, cz. II p. 205; officium zaś, czyli pacierze kapłańskie do brewjarza, synod prowinc. piotrkowski 16 28 r. polecił ułożyć Janowi Fox, archidjak. krakow., i Sebastjanowi Nucerynowi (Orzeszko), ś. t. dr. kan. skarbimirskiemn, którzy to officjum mieli złożyć arcybiskupowi, a ten dopiero, za aprobatą Stolicy Apost., miał je wydać dla całej prowincji (Cf. Constit. Synodor. de offic. patronor; Fabisz, Wiad. o synodach, 216); jakoż Urban VIII przez S. K. O. pod d. 21 Czerw, (w Makowskim Stycz.) 1629 r. officium wspomniane sub ritu dx zaaprobował (Gardellini n. 4181 ad 7. edyc. 3 t. II p. 417; Bonao. Makowski, Breyes Obseryationes, p. 4 1 '). Officium to ślicznie ułożone, w dobranych psalmach, antyfonach, hymnach i lekcjach; zarzucićby tylko można pochlebstwo piszących owo officium, że, zamiast bohatera Chodkiewicza, figuruje w nićm król Zygmunt, który na tę wojnę się spóźnił, a Władysław IV, chociaż obecny, ale z łóżka nie wstawał. Dwa hymny tego officium ks. Ignacy Polkowski (w Bamięt. relig. moraln. XXXII 6 66) przypisuje Stan. Sokołowskiemu, lecz mylnie, gdyż Sokołowski umarł jeszcze r. 1692, a wyrażenia hymnu „Tu barbaros Osmanicos" przypominają zwycięztwo to ostatnie. K. Kitkiewicz znowu, przy swojóm tłumaczeniu hymnów kościelnych, a za nim Syrokomla (Kondratowicz w przekładzie Sarbiewskiego f) Choć te świadectwa ze źródeł tak pewnych, trudno pogodzić z wyra-. żeniem 6 lekcji officium, gdzie aprobata kanonicznych pacierzy przypisuje lię prośbom Władysława IV „qui parenti successerat", a więc po r. 1632.