Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 405.jpeg

405 Grecki język. lfermen. §. 64, zwłaszcza str. 105, gdzie są wymienieni liczni autoro-wie, jacy zebrali potrzebne objaśnienia filologiczne z pisarzy greckich. Cf. Hauf, Ueber den Gebrauch der griechischen Profanscribenten zur Erlauterung des N. T., Lipsk 1 796. Do poznania zaś hebraizmów, znajdujących się w greczyznie bibl., służą: l) Przekłady: 70, Akyli, Symmacha, Theodotiona, przekłady zwane: IV; V i VI (ob. Siedmdziesiąt. Przekłady). Przekład 70 był w wielkiej powadze u żydów, na nim się oni kształcili, więc i autorowie Nowego T. wyrażenia jego sobie przyswajali. 2) Pisma Filona (ob.) i Flawjusza Józefa (ob.), którzy byli żydami i pisali po grecku. Z nich objaśnienia przydatne do rozumienia grecz. bibl. zebrali: J. Bapt. Ott, Excerpta ex Flario Jos. ad N. T. illustrationem, cura S. IIavercamp, Lugd. Bat. 1741; Tob. Krebaius, Observationes in N. T. e Flavio Josepho, Lips. 1 755; Chrisloph. Frid. Loesneri, Obser-Yationes ad N. T. e Philone Alex., Lips. 1 77 7; Ad. Fr. Kiihnii, Spicilegium Loesneri Observationum in N. T. e Philone, Lips. 1 7 85. Cf. Kohlgruter, Hermeneut. § 6 6—71. 4) Apokryfy (ob.) Starego i Nowego Testamentu dla tego mogą tu być pomocnemi, że: a) po większej części były pisane w czasach blizkicb Apostołom, więc używają ówczesnego języka; b) autorowie ich nie byli tłumaczami, więc swobodniej pisali językiem takim, jaki z życia codziennego znali; c) z nich możemy mieć wyobrażenie, o ile postąpiła greczyzna żydowska po przekładzie 70. Chr. Theoph. Kuinoel, Observationes ad Nov. T. ex libris apocryphis Vet. Test., Lips. 1 794; P. J. 11. Beckhous, Bemerkungen Uber den Gebrauch der apocryph. Bttcher des Alt. Bundes zur Erlauterung der neutesta-mentlichen Schreibart, Dortmund 1808; E. G. A. Boecel, Nova clavis in graecos interpretes V. T. scriptoresąue apocryphos ita adornata, ut etiam Lexici in N. T. libros usum praebere possit, Lips. 1821. Nako-niec do poznania, o ile znaczenie jakiego wyrazu lub wyrażenia greckiego biblijnego pod wpływem pojęć chrześcjańakich uległo zmianie, trzeba: l) porównywać samychże pisarzy śś. Nowego Testamentu między sobą (ułatwia to porównanie Concordantia graeca ab Er. Schmidt ed., Vite-bergae 16 38), 2) uciekać się do pism Ojców i pisarzy kościelnych pierwszych wieków, jako świadków tradycji, świadków rozumienia, przywiązywanego przez chrześcjan do tych lub owych wyrażeń. Ob. Sigiam. Bach, De interpretatione N. T. ex Patribus apostolicis, Lips. 1 72 6; E. A. Frommann, Interpretationes N. T. ex Hippolyto collectae, Coburg 17 65; tegoż Interpretationes N. T. ex Irenaeo, pars I—II, ib. 1 766;—ex Cle-mente Eomano, pars I—II, ib. 1766; nad inne zaś zaleca się J. Catp. Suiceri, Thesaurus ecclesiasticus e Patribus graecis, ed. II, Amstelod. 1728, 2 t. Dzieła pomocnicze do poznania greczyzny biblijnej: l) Grammatyki: Sal. Glaaa'a (ob.); Georg. Paaoria, Grammatica graeca sacra Novi T., Groning. 1 655; Gaap. Wyaa, Dialectologia sacra, in qua quidquid per universura Novi Foed. contextum in apostolico et voce et phrasi a communi Graecorum lingua et grammatica analogia discrepat, accurate diffinitur, Tiguri 1 6 50; II. Ilaab, Hebraisch-griecbische Gram-matik zum Gebrauch fur das N. T., Ttibing. 1815; J. C. W. Alt, Grammatica linguae graecae qua N. T. scriptores usi sunt, Halis Saxon. 1829; W. Trollope, Greek Grammar of the New Test., Lond. 1842; Moset Stuart, A Grammar of the New Testament dialect, 1841; Georg. Bened. Winer, Grammatik der neutestamentl. Sprache, 4-e Ausg., Lipsk