Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 424.jpeg

Grenlandja.—Gretjer. 415 odktryty ląd pierwszego kapłana. Pierwsi biskupi tam byli posyłani z Bremy, a następnie z Norwegji. Ok. r. 1020 religja chrześcjaóska została w G. powszechną, i król norwegski Sigurd posłał tam kapłana Arnolda, na biskupa konsekrowanego 1024 w Lund. Stolicą biskupią było miasto Gardar, gdzie dziś tylko pole lodem pokryte. Islandzkie kroniki wspominają o Janie Scalli Eirikson z Norwegji, który 134 3 r. został bpem Grenlandji (Gradensis, Grandensis, Grenladensis, Grecelodientiś)-, a później znowu o prałacie Andrzeju, który 1459 był tamże biskupem. Dominikanie założyli w G. missje, i holendrzy, jak powiada Alzog (Kir-chengeschichte), na początku XVII w. zdziwili się niemało, znalazłszy tam klasztor dominikanów, istniejący od 1280 r., podług wiadomości zebranych na miejscu przez kapitana Mikołaja Hani. Morowe powietrze w Norwegji w XIV w. przerwało jej zamorskie stosunki, a w XV w. tracimy na długi czas z oczu Grenlandję, w skutek tak wielkiego nagromadzenia ludów u jej brzegów, iż wszelka żegluga stała się tam niemo-żebną. Kiedy w XVI w. Norwegja połączyła się z Danją, duńczycy, za panowania swoich królów: Fryderyka II, Chrystjana IV i Fryderyka III, próbowali zakładać nowe osady w Grenlandji, a następnie zaprowadzili do niej protestantyzm; później osady tameczne zostały całkiem zaniedbane aż do przeszłego wieku, w którym Danja zawiązała znowu z tą krainą stosunki czynniejsze. R. 1 720 —1736 missjonarz duński protestancki Egede założył tam osadę, nazwaną przez niego Godhaab; bracia morawscy około tegoż czasu założyli tam także dwie osady. Obecnie Grenlandja należy do Danji i ma ok. 24,000 mieszk., z których 6,000 europejczyków protestantów różnych sekt; krajowcy, których dalsze osady są niepodległe, należą do plemienia eskimosów i wyznają po większej częśei fetyszyzm (ob.). Cf. Thormodi Tor/aei, Groenlandia antiąua, Hayniae 1706. Antiquitates americanae, IIavniae 1837, p. 302.. Groenlands hi-ttoriske Mindesmaerker, Copenh. 1845 t. III. R. Keyter, Den norske Kirkesbistorie, Christiania 1856—58. R. Maurer, Die Bekelirung des norwegischeu Stammes zum Christenthum, 1856 t. II p. 600. Langebeck, Scriptores rer. danicar. III 138.. VI 620. S. S. Gretser Jakób, jezuita, uczony i bardzo płodny pisarz, ur. 1560 w Marckdorf (ztąd Markdorfianus), w djecezji konstancjeńskiej; r. 1577 wstąpił do jezuitów, był w Ingolsztadzie 8 lata nauczycielem filozofii, 7 lat teol. moralnej i 14 lat teol. dogmatycznej. Um. w Ingolsztadzie 25 St. 1625. Papież Klemens VIII cenił go bardzo wysoko. Gdy po wyborze swoim na cesarstwo Ferdynand II przybył do Monachium, wezwał G'a do siebie, aby go poznać. Maksymi]jan I bawarski, uważając G'a za nąj bieglejszego i najzacniejszego teologa, wysłał go wraz z Albertem Hunger'em na rozprawy religijne do Regensburga (1601), gdzie G. pomiędzy katolikami jedno z najpierwszych miejsc zajmował. Kardynałowie i biskupi oddawali mu uszanowanie. Wielu uczonych owego czasu zgłaszało się do niego piśmiennie o objaśnienia w różnych kwestjach teologicznych. Wszystkie jego dzieła wydane w Regensb. 1784 —1741, w 17 grubych t. in-f., gdzie znajduje się także jego portret i żywot. Jerzy Heter, jezuita, wydał 1 6 74 zupełny katalog wszystkich dziel jego, których jest przeszło 150 (ob. także dra Rulanda artykuł w Serapeum, Zeitschr. fur Biblioth., Lipsk 1862 p. 193. Cf. De Backer, Biblioth.); do znaczniejszych należą: l) kilka rozpraw o krzyżu: a) De Cruce Chritti