Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 440.jpeg

Gromnica. 431 środkową (manu exłima), t. j. idący po prawej stronie processji nieść je powinni ręką prawą, po lewej—lewą; inni utrzymują przeciwnie, i u nas lud za tćm powszechnie idzie, że świece bliżej Najśw. Sakr. niesie. Gromnice białe zowią się światłem jarzęcem: przy wystawieniu Najśw. Sakr. i przy wszystkich uroczystościach wesołych takich używać wypada; świece żółte ex cera communi seu flavi coloris, właściwe na pogrzebach, jako oznaka żałoby (Caerem. Epp. 1. 2 c. 11 n. i), w czasie adwentu i postu, na znak pokuty i smutku (Herdt t. I n. 18 3). Zresztą, białe czy żółte, byle woskowe przepisane światło: 1) jako się rzekło przy poświęcaniu w dzień Oczyszczenia N. M. P., 2) na processji z Najświęt. Sakr., 3) na paschał, 4) świecę którą się daje przy chrzcie katechumenom, 5) na gromnicę dawaną konającemu, 6) przy udzielaniu ostatniego pomazania Olejem ś., 7) na bugium, 8) dwie świece przy rozdawaniu kommunji, 9) świece akolitów, 10) świeczki stoczkowe przy konsekracji ołtarza, i ilekroć rubryki wyraźnie gromnice (cereos) wymieniają. W ogóle też światło na ołtarzu zawsze powinno być woskowe, w żyrandolach i świecznikach po ścianach może być łojowe, stearynowe 1. t. p., ztąd w myśl dekretu SRC. 16 Wrz. 1843 r. ujdzie światło nie woskowe: przy wywodach, przy święceniach wszelkich choćby i biskupa, na tak zwane oblata, na 12 krzyżach zacheuszkami zwanych, na katafalku, na proces-sjach i eksportach, przy oświetlaniu na ślubach i t. p., gdzie rubryki przypuszczają pochodnie, latarnie, lampy, świece, bez dodania woskowe (ob. ks. J. Pawlickiego noty w Rubrycel. kaliskiej z r. 1863 p. 66 in.). Ilość gromnic przepisana przy Mszy (tylko 2 przy czytanej wedle rubr. mszału tit. 20 de praepar. alt. i dekrety SRC.; 6, a ujdzie 4 przy śpiewanej), oraz przy wystawieniu Najświęt. Sakr. 20 (podług inst. Ciem.), 12 (podług Bened. XIVj, 10 (podług Innoc. XI), a zwyczaj i SRC. 15 Mar. 169 8 r. „ad minus" każą 6 zapalać; na Mszach biskupich, choćby prywatnych w święta większe zapala się 4, a na celebrze 7 (Caerem. Epp. 1. i c. 2 n. 12 i c. 29 n. 4); na nieszpory solenne 6, mniej solenne 4, powszednie 2 (Merati, r. X c. 3 n. 4), podobnież na laudesy; na mniejsze hory zwyczajnie 2. Indziej ilość światła wedle możności i woli. Wypada, ażeby gr. były poświęcane, czy to w dzień Oczyszczenia N. M. P., jako się rzekło, czy też kiedyindziej, bo i w rytuale jest na to forma: Be-nedietio candelarum extra diem Purificat. B. M. V, i skutku swego, jak konającemu przeciwko szatańskim napaściom, inaczej całkowicie przynieść nie mogą, tylko gdy poświęcone (Cacalieri t. 3 dec. 244 ad XIV). Raz poświęcone nie tracą beuedykcji aż się całkiem spalą. Znaczenie symboliczne gromnic, jak w ogóle światła w liturgji: Chrystus jest „światłością prawdziwą, która oświeca wszelkiego człowieka na ten świat przychodzącego" (Jan I 9). On Lumen ad recelationem Gentium (Łuk. II 32). W modlitwach przy święceniu świec kapłan prosi Boga, ażeby swą nauką i łaską umysł ludzi oświecał, a miłością serca ich zapalał; by książęta ciemności ze wszystkich miejsc, gdzie zapalone będą, z bojaźnią i strachem uciekali. Gromnica w ręku konającego ma mu przypominać, że z gorejącą lampą dobrych uczynków, na wzór mądrych panien, powinien oczekiwać przyjścia Oblubieńca. Przy pogrzebach zaowu światło to oznacza, że ciało nieboszczyka mamy w poszanowaniu, jako przybytek Ducha ś.; że zmarły atleta Chrystusów z tryumfem z tego świata się odprowadza; że światłość wiekuista, lux perpetua, o którą dlań tak częito w modli-