Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 461.jpeg

•452 Grzech. zgrzeszenia ciężko. To się jednak nie stosuje do tych, co z konieczności w podobnych wypadkach się znajdują (s. Alph. lib. 2 n. 52). Grzechy są śmiertelne albo z samej natury swojego przedmiotu (mortale ex genere suo), albo tylko z jakiej okoliczności (mortale per accidens), np, ze względu na zgorszenie i t. p. Materja, czyli przedmiot grzechu ciężkiego jest albo z natury swojej taki, że zawsze i w każdym razie stanowi wielkie przekroczenie prawa boskiego tak, że ze względu na przedmiot nigdy grzech tego rodzaju nie może być powszednim (mortale ex toto genere suo), np. nieczystość, bluźnierstwo, herezja, nienawiść Boga i t. p.; albo znowu przedmiot grzechu, będąc w ogóle ciężkim, bywa niekiedy tylko lekkim (mortale ex genere suo non toto), np. w kradzieży, obmowie i t. p. Grzech śmiertelny z natury przedmiotu (ex genere suo) może stawać się powszednim, w skutek braku doskonałego poznania i uwagi, w skutek braku zupełnego zezwolenia, ze względu na błędne sumienie, gdy kto w dobrej wierze działa, sądząc, że jest grzechem powszednim, choć rzeczywiście jest grzech ciężki (s. Thom. 1, 2 q. 88; s. Alph. lib. 2 n. 54), nareszcie, ze względu na maloważny przedmiot, np. w kradzieży, która w sobie w ojóie jest grzechem śmiertelnym, a dla małej ilości staje się grzechem powszednim (ratione parritatis ma-teriae). Do grzechu powszedniego ze względu na przedmiot potrzeba materji małoważnej (materia leyis), tem bowiem rzeczywiście odróżnia się od grzechu śmiertelnego, a ze strony osoby działającej wymaga się poznanie złości przedmiotowej: tam bowiem, gdzie nie ma poznania i zezwolenia, nie ma też grzechu formalnego. Wystarcza tu poznanie i zezwolenie nawet niedoskonałe, chociaż poznanie i zezwolenie doskonałe samo przez się natury grzechu powszedniego nie zmienia. Grzechu powszedniego nie należy mieszać z niedoskonałością, będącą czynem sprzeciwiającym się temu, co nie z przykazania, ale z rady wynika, lub też będącą tylko całkiem mimowolnćm złamaniem przykazania, jak np. mimowolne roztargnienie na modlitwie. Z tego, co się powiedziało, wynika, że grzech powszedni dzieli się na dwie kategorje, podobnie jak śmiertelny; jedne bowiem są powszedniemi z natury swego przedmiotu (ex genere suo), który zawiera w sobie małe przekroczenie boskiego prawa, np. ciekawość, nadużycie pokarmu; inne zaś są powszedniemi z niedoskonałości czynu, t. j. z niedoskonałego poznania i zezwolenia, chociaż sam przedmiot jest ciężkim. Grzech z natury swego przedmiotu powszedni może się stać ciężkim: gdy kto działa z błędnem przekonaniem, że grzeszy ciężko (ratione conscientiae erroneae); gdy z grzechu powszedniego wynika wielkie zgorszenie; gdy grzech powszedni zmierza do celu ciężko grzesznego (np. gdy lekka obmowa zmierza do wzbudzenia wielkiej nienawiści, lub wielkich kłótni między bliźnimi); przez ciężko grzeszne przywiązanie, gdy rzecz lekko tylko grzeszna przenosi się nad samego Boga (ratione prań affectus); gdy kto grzech powszedni popełnia przez wyraźną pogardę Boga i Jego prawa, i nareszcie, gdy kto lekko grzeszy,, przewidując razem, że w tym czynie spotka sposobność do ciężkiego upadku (ratione proximi periculi grayiter peccandi). Grzechy powszednie, choćby ciągle pomnażane, nie zlewają się tak, by ze względu tylko na wielość (ratione multipiieationis) mogły stanowić grzech ciężki. Niekiedy jednak z natury przedmiotu, gdy grzechy powszednie, jakoby cząstki zle-wają się w jedną całość, mogą utworzyć grzech ciężki, jak to ma miejsce