Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.6 462.jpeg

Grzech. 453 w kradzieży (ob.), złamaniu postu. Grzechy powszednie usposabiają do upadków ciężkich, ponieważ odejmują stopniowo szczególną opiekę boską i łaski potrzebne do zwyciężania pokus, umniejszają miłość w sercu i rodzą w duszy skłonność do coraz większych upadków: „kto małemi rzeczami gardzi, powoli upadnie" (Eccles. 19, l); „kto w malem niewierny jest, i w większćm jest niewierny" (Łuk. 16, 10). W praktyce nie-zawsze łatwo przychodzi odróżnić grzech powszedni od śmiertelnego. Teologowie, w celu ułatwienia rozpoznania, kiedy ze względu na przedmiot grzech jest śmiertelny, lub powszedni, radzą udawać się do Pisma Św., do orzeczeń soborów powszechnych i Papieżów, do zdania Ojców św. i teologów.— 5. Podział grzechów gatunkowy. Przez gatunkowy podział grzechów rozumie się ich rozróżnienie według właściwej każdemu złości, stanowiącej istotną ich różnicę, np. zabójstwo i kradzież. Sobór trydencki (sess. 14 r. 5) nakazał wyrażać na spowiedzi te okoliczności, które gatunek grzechu zmieniają, dla tego, że bez nich ani penitenci swych grzechów doskonale wyrazić nie mogą, ani sędziowie (spowiednicy) ich poznać. Ztąd wiele na tćm zależy, aby wskazać zasady do ocenienia gatunkowej różnicy grzechów. Ale teologowie w rozwiązaniu tego zadania niezupełnie się pomiędzy sobą zgadzają. Jedni z ś. Tomaszem (l, 2 q. 72 a 1, 2, s et 4) różnicę gatunkową grzechu widzą w przedmiotach, celu i okolicznościach moralnie różnych; inni, idąc za zdaniem Duns-Scota, tę różnicę biorą od różnych cnót, jakim się grzechy sprzeciwiają; inni z Vasquezem wywodzą tę różnicę z różnych przykazań przez grzech pogwałconych. Lecz te zdania poczęści mogą się pogodzić, albowiem przedmioty, cele i okoliczności są wtenczas moralnie różne, gdy sprzeciwiają się różnym przykazaniom, lub też, co jedno znaczy, różnym cnotom, albo różnym obowiązkom, z jednej i tej samej cnoty wypływającym. A więc ta różnica wypływa z różnych przykazań i różnych cnót, bo w rzeczy samej grzechy sprzeciwiają się przykazaniom i cnotom, i przedmioty o tyle są złe, o ile niezgodne z cnotami i przykazaniami. Bliżej jednakże i lepiej ta różnica wypływa z przykazań aniżeli z cnót, albowiem grzech w określeniu swojćm istotnćm jest przestąpieniem prawa, a czyn przeciwny cnocie dla tego tylko jest grzesznym, że cnota jest nakazaną prawem boskićm. Według ś. Tomasza (l, 2 q. 18 a. 8; qu. l» a. 4), przyczyna rzeczywista i ostateczna moralności czynów ludzkich polega na prawie przedwiecznćm, czyli na porządku przez Boga ustanowionym. Lecz w praktyce ocenienie różnicy gatunkowej grzechów, raz łatwiej daje się osądzić w zestawieniu z przykazaniami, to znowu w zestawieniu z cnotami, i dla tego pospolicie teologowie podwójną w tej mierze wskazują zasadę: a) różnica gatunkowa grzechów bierze się z pogwałcenia przykazań formalnie czyli gatunkowo różnych, dla tego, że grzech jest przestąpieniem przykazania, a więc gdzie przykazania są różne, tam i grzechy im przeciwne będą gatunkowo się różniły. Przykazania zaś formalnie czyli gatunkowo różne są wtedy, gdy mają przedmiot różny, lub też gdy przedmiot mają jeden i ten sam, ale do różnych zmierzają celów. Np. przykazanie słuchania Mszy Św. i poszczenia z powodu przedmiotu różnią się; a przykazanie kościelne poszczenia i zalecenie spowiednika poszczenia za pokutę, chociaż do jednego odnoszą się przedmiotu, różnią się również gatunkowo, bo z różnych wypływają pobudek, b) Różnią się gatunkowo grzechy wtedy, gdy się sprzeciwia-