Strona:PL P Bourget Po szczeblach.djvu/108

czarodziejską etykietą. A jednak ta poezya istnieje, i to jedno tłumaczy, że tylu ludzi uczuciowych i szlachetnych pociągnęła ona i pociąga jeszcze do tej pory. Ma ona źródło w tej właściwości umysłu, która nie może uwierzyć w rozdźwięk pomiędzy ideą a faktami i któraby pragnęła za jakąbądź cenę pogodzić je z sobą. Jan wiedział oddawna, że zło wrogich doświadczeń, że liryzm umysłu, i ta nieokiełznana uczuciowość bardzo szkodliwe są dla kraju i dla każdej z grup składających naród. Wiedząc to jednak, nie mógł się wyzwolić z pod uroku. Uczuwał potrzebę pewnej egzaltacyi w sprawach społecznych, której wybitnym przedstawicielem był Crémieux-Dax. Twórca Związku Tołstojowskiego należał do tych Żydów, krańcowych idealistów, w których płonie zapał dawnych proroków Izraela. Pochodził on z Południowej Francyi. Jak większa część współwyznawców z tych samych stron, był potomkiem Żydów wygnanych z Hiszpanii w końcu piętnastego wieku przez Ferdynanda Katolickiego. Miał twarz Żydów hiszpańskich z ostremi rysami, giętkie ciało, cienkie kości i głębokie oczy czarne, w których pali się jeszcze słońce Wschodu. Miał też w wysokim stopniu te wielkie przymioty, które tej rasie wyjątkowej dały odporność wśród tylu klęsk: umysł giętki i ruchliwy, osobliwą łatwość asymilacyi, niesłychaną wytrwałość w pracy i połączenie dziwne zapału i cierpliwości, zażartości i rozwagi, które widzimy w wielu typach biblijnych. Po ukończeniu szkół, w których był jednym z najświetniejszych uczniów, wszedł do Szkoły Normalnej,