Strona:PL Pierre Brantôme - Żywoty pań swowolnych Tom I.djvu/18

jednak d’Aiençon wytrwałemi knowaniami zdołał sobie wywalczyć stanowisko niemal udzielne.
 Jedna z córek Henryka II-go, Małgorzata, była zaślubiona Henrykowi, królowi Nawary. Henryk, syn Antoniego, przywódcy Hugonotów, sam również protestant, trzymany był w młodości swej na dworze nawpół jako zakładnik; po śmierci Henryka III przyjął katolicyzm i wstąpił na tron jako Henryk IV, odtrąciwszy wprzódy żonę swą Małgorzatę, aby zaślubić Marję Medycejską.
 Małgorzata de Valois była szczególnym przedmiotem kultu i uwielbienia Brantôme’a, który nawet po zupełnem wycofaniu się z życia dworskiego utrzymywał z nią stosunki i korespondencję. Była to kobieta rzadkiej piękności, bystrego dowcipu i bardzo swobodnych obyczajów. Na dworze Katarzyny Medycejskiej, jak zaświadcza Brantôme, była królową mody. Szerokości jej skali intelektualnej dowodzi, iż Brantôme ofiaruje jej, z całą ufnością w dobre przyjęcie, Drugą księgę o paniach, a równocześnie prawie Montaigne pisze dla niej swoją Apologję Rajmunda Sebond.
 Rządy ostatnich Walezjuszów były dla Francji epoką ruiny ekonomicznej, z której dopiero genjusz organizacyjny Henryka IV zdołał ją podźwignąć. Główną przyczyną upadku były nieustanne wojny i rozruchy wewnętrzne, które pustoszyły kraj, tak iż, jak Henryk IV wyraził się w Blois, przeważna część folwarków i prawie wszystkie wsie stały próżne i niezamieszkałe. Do ruiny gospodarczej przyczyniały się również rządy faworytów,