Jeszcze na zesłaniu przecież zamyślał o organizowania politycznej partji robotniczej, a w ostatniej lwowskiej broszurze wypowiedział wszak wyraźnie swe zdanie w obu tych sprawach. Teraz, w Genewie, wydaje dwie specjalne broszury, z których każda poświęcona jest jednemu z tych zagadnień, jedną p. t. „Rewolucja polityczna a społeczna“, drugą p. t. „Patrjotyzm i socjalizm“.
Rezultat owych genewskich dyskusyj ideowych był taki, że drogi polityczne Limanowskiego i większości socjalistów polskich, t. zw. międzynarodowców, rozeszły się na kilkanaście lat. Zasada wkroczenia na drogę walki politycznej, po pewnych odchyleniach anarchistycznych, wprawdzie ostatecznie zwyciężyła. Ale w sprawie hasła niepodległości narodowej Limanowski został z grupką swych zwolenników osamotniony. Zdecydował się więc pójść własną drogą. W sierpniu 1881 r. wydał on „Odezwę stowarzyszenia socjalistycznego „Lud polski“, program ruchu narodowo-socjalistycznego, który reprezentował. Program ten nie wyprowadza swych zasad z interesów klasowych warstwy pracującej i łączy w sposób poniekąd mechaniczny dwa zasadnicze cele: socjalizm i wyzwolenie narodowe. Obok zasady międzynarodowości ruchu socjalistycznego zaleca on sojusz z demokracją polską.
Starcie obu kierunków nastąpiło w kilka miesięcy później na socjalistycznym kongresie międzynarodowym w Chur (pazdziernik 1881 r.). Limanowski, który reprezentował na kongresie organizację socialistyczną we Lwowie, zapowiadał w Polsce rewolucję o charakterze powstania. Waryński przeciwstawiał temu przewrót społeczny i terorystyczną walkę z rządem carskim.
Ruch narodowo-socjalistyczny (naturalnie w znaczeniu prawdziwem, nie mającem nic wspólnego z dzisiejszemi objawami nadużycia tego terminu) nie osiągnął nigdy większych rezultatów i pozostał małą grupką polityków emigracyjnych. Międzynarodowcy tymczasem zdołali rozwinąć poważny ruch, który zwolna krzepnął i dojrzewał ideowo.
W ciężkich warunkach materjalnych płynęły Limanowskiemu dalsze lata emigracyjnej tułaczki Praca literacka, której oddawał się z zapałem, nie zapewniła mu najskromniejszych warunków bytu. Mieszkał kolejno w Thun, gdzie prowadził zakład fotograficzny, w Paryżu, gdzie znalazł zajęcie w drukarni. Równocześnie oddawał się działalności politycznej, był uczestnikiem prac t. zw. gminy narodowo socjalistycznej, współpracował w organach tego ruchu, w „Pobudce“ i „Przeglądzie Socjalistycznym“.
Strona:PL Próchnik Adam - Bolesław Limanowski.pdf/14
Ta strona została przepisana.