mencie właśnie, gdy zamierza przystąpił do habilitacji, stanowiącej wstęp do poważniejszej pracy naukowej, zostaje wygnany z ziemi polskiej i zaczyna lata tułaczki. Są to lata strasznych borykań materjalnych, ciągłej pracy zarobkowej, odległej od jego zamiłowań, i odcięcia od krajowych źródeł naukowych. Limanowski studjuje źródła znajdujące się w Szwajcarji i Paryżu, ale to bądź co bądź ogranicza gruntowność i zakres jego pracy.
To wszystko należy brać pod uwagę, gdy się chce zrozumieć znaczenie twórczości naukowej Limanowskiego. Mimo tych warunków stworzył olbrzymi dorobek naukowy.
Rola Limanowskiego polega w pierwszym rzędzie na tem, że on pierwszy rozpoczął poważne studja nad naszemi dziejami porozbiorowemi. Jest to jego wielka zasługa, zwłaszcza jeżeli uwzględnimy wartość wychowawczą tej dziedziny nauki historycznej i to dla narodu żyjacego w niewoli. Nie będziemy tu wszystkiego wyliczać. Ale stwierdzić należy, że z pod jego pióra wyszła pierwsza w Polsce historja powstania 1863/64 r., odznaczająca się gruntownością i mocnem podkreśleniem tła społecznego, że Limanowski napisał pierwszą książkę, obejmującą całokształt historji porozbiorowej p. t. „Stuletnia walka o niepodległość“ (w późniejszem wydaniu „120-letnia walka o niepodległość“), na której wychowało się całe pokolenie późniejszych bojowników o wolność. Należy dalej podnieść, że Limanowski jest jedynym historykiem, który poświęcił się studjom nad dziejami polskiej emigracji, które oparł na gruntownej znajomości źródeł emigracyjnych, i wydał zarówno ogólną „Historję demokracji polskiej w epoce porozbiorowej“, jak i szereg studjów biograficznych, dotyczących wybitnych działaczy demokratycznych i socjalistycznych, a więc książkę p. t. „Szermierze wolności“ i specjalne dzieło poświęcone socjaliście, Stanisławowi Worcellowi.
Do najpoważniejszych dzieł Limanowskiego należy wielkie dwutomowe dzieło p. t. „Historja ruchu społecznego w XVIII i XIX w.“. Jest to gruntowna, źródłowa praca o różnych systemach socjalistycznych i ruchach społecznych, które na ich tle wybuchały[1].
Prócz tego Limanowski chętnie występował jako popularyzator. Wydał w ostatnich latach szereg książeczek o „Kościuszce“, „ Staszicu“, „Kołłątaju“, „Łukasińskim“ i „Traugucie“.
Oto są najważniejsze jego dzieła, rezultat tylu dziesiątków lat pracy, rezultat bogatej działalności publicystycznej, rozpoczętej w r. 1860 wydaniem artykułu w jednem
- ↑
Są to dwie prace, które wyszły pod tytułami: Historja ruchu społecznego w drugiej połowie XVIII stulecia oraz Historia ruchu społecznego w XIX stuleciu.
