Strona:PL Próchnik Adam - Bolesław Limanowski.pdf/9

tów. Pracy tej przyświecały hasła radykalne o walce zbrojnej i wyzwoleniu chłopów.
 Idee te zbliżają go do polityki emigracyjnej Towarzystwa Demokratycznego Chęć przygotowania się do przyszłych walk skłania Limanowskiego jesienią 1860 r. do udania się do Paryża. Tam wstępuje do szkoły wojskowej, prowadzonej przez Mierosławskiego i Wysockiego, a równocześnie oddaje się studjom naukowym w wyższych szkołach paryskich (Sorbona i Collège de France).
 Limanowski styka się bezpośrednio z demokracją emigracyjną. Uwydatniają się tu już pierwsze charakterystyczne różnice, dzielące go od demokratów. Dla demokratów ówczesnych sprawa społeczna była w pierwszym rzędzie środkiem dla poruszenia mas ludowych i skłonienia ich do udziału w walce o wolność narodową. Limanowski patrzył na to nieco inaczej. Uważał on sprawę społeczną za cel sam w sobie, równie godny dążenia do niego, jak niepodległość. Ta równoległość w traktowaniu sprawy narodowej i społecznej pozostanie jedną z podstaw ideologji Limanowskiego. Stoi on poniekąd pośrodku między demokratami, którzy uważali niepodległość za cel, a sprawę społeczną za środek do tego celu, a tymi socjalistami którzy naodwrót uważali socjalizm za cel, a niepodległość za środek prowadzący do zdobycia tego celu. Limanowski zaś oba cele, wyzwolenie narodowe i wyzwolenie społeczne, stawiał na jednej płaszczyźnie, traktował je jako dwa cele niezależne i dążył jednakowo stanowczo i energicznie do wywalczenia obu.
 W Paryżu nawiązał stosunki z Towiańczykami, ale nie wywarły one na nim głębszego wpływu.
 W lutym 1861 r. doszło w Warszawie do krwawych manifestacyj, stanowiących zapowiedź zbliżających się walk wyzwoleńczych. Limanowski postanawia natychmiast udać się na teren, gdzie walki te będą się odbywać, wrócić do kraju Opuścił Paryż z końcem marca 1861 r. i wkrótce znalazł się w Wilnie, gdzie wziął czynny udział w pracy przygotowawczej nad zorganizowaniem zbliżającego się powstania. Był członkiem Komitetu Centralnego. Niedługo danem mu było jednak działać. Dnia 20 maja 1861 r. uczestniczył on w zorganizowaniu manifestacji narodowej w kościele św. Stanisława. Natychmiast po manifestacji tej został na ulicy aresztowany. Zaczynają się lata więzienia i tułaczki. Tułactwo jest przewodnią nutą jego długiego życia.
 W sierpniu 1861 r. Limanowski został zesłany wgłąb Rosji, do gub. archangielskiej. Początkowo przez szereg miesięcy przebywał w małej zapadłej, odciętej od świata kulturalnego mieścinie, w Mereniu. Od wiosny 1862 r. zo-