i ks. St. Pawlicki[1], uważali je za pamflet na demokracyę ateńską, za pamiętnik jak M. Schmidt lub list jak Bélot lub wreszcie za mowę λόγος, jak Müller-Strübing[2].
Z przytoczonego obrazu polemiki widać, że zbyt drobiazgowe badania, szczególniej uczonych niemieckich, którym trudno, co prawda, odmówić gruntowności[3], zaciemniły raczej, aniżeli rozjaśniły kwestyę autorstwa i czasu powstania pisemka. Z drugiej strony wszakże stanowcze upieranie się przy zdaniu, że Xenofont był autorem tej pracy, jak to uczynił Bélot, nie znajduje także żadnej realnej podstawy i opiera się tylko na
śmiałej hipotezie.
Ostatecznym rezultatem badań w tej mierze jest to, że traktacik ten przyszedł do nas w postaci już nie pierwotnej lecz popsutej[4], i jest raczej zbiorem luźnych uwag o demokracyi ateńskiej, aniżeli prawdziwym pamiętnikiem, mową, listem lub dyalogiem. Z samego traktatu również wypływa, iż autor nie był w Atenach wtedy, kiedy ten utwór pisał.
Odkrycie rękopisu Konstytucyi Ateńskiej Arystotelesa rzuca na Rzecz o ustawie ateńskiej nieco jaśniejsze światło i o wiele podwyższa jej wartość. Pokazuje się przedewszystkiem, że Rzecz o ustawie ateńskiej nie jest bynajmniej pamfletem oszczerczym na demokracyę ateńską. Autor jej[5] jest obywatelem, miłującym
- ↑ Przegląd Polski 1892 (styczeń, luty, marzec) str. 55 – 56.
- ↑ W cytowanej rozprawie str. 110.
- ↑ Zajmowano się też wiele rekonstrukcyą tekstu. Patrz rozprawy Faltina, Wachsmutha (Cartii Wachsmuth commentatio de Xenophontis, qui fertur libello Άϑηναίων πολιτεία, Göttingen 1874; Kirchhoff, Über die Schrift vom Staate der Athener, Berlin 1874. Rettig über die Schrift vom Staate der Athener. Zeitschrift. öst gymn. 1877, str. 242, 261 i następne; M. Schmidt i Kirchhoff w wydaniach swoich Rzeczy o ustawie ateńskiej. Za nimi również poszedł Bélot w swojem wydaniu i inni.
- ↑ Patrz jeszcze Herzog zur Litteratur über den Staat der Athener Tübingen. 1892.
- ↑ Nie będąc zwolennikiem nieugruntowanych przypuszczeń nie mogę wszakże nie wyrazić swojej hipotezy, i to dlatego zdaniem mojem prawdziwszej, bo opartej i na tendencyi dziełka i stosownej do czasu jego powstania, że najprawdopodobniejszym autorem Rzeczy o ustawie ateńskiej mógł być tylko Teramenes, jeden z Trzydziestu w Atenach. Konstytucya Ateńska rzuca jaśniejsze światło na charakter tego męża (Patrz moje tłumaczenie, Wadowice 1894, rozdziały XXVII, XXXII, XXXVI). Za tęgiego mówcę uważano Teramenesa już w starożytności (patrz. Xenofon w Hellenikach II. 3 i następne;
