Strona:PL Puszkin Aleksander - Eugeniusz Oniegin.djvu/34

dnie znaczenie literackie i społeczne tego poematu dla Rosyi w następujących słowach: »Jest to najrozleglejszy i najpłodniejszy w następstwa utwór Puszkina, bo z jego nasion wyrośli wszyscy późniejsi tak zwani »bohaterowie naszych czasów«, inaczej mówiąc: powstał cały romans obyczajowy, stanowiący największą chlubę rosyjskiej literatury w chwili obecnej«.
 A opowiadając dalej o długotrwałym sporze o to, czy Puszkin był prawdziwie narodowym poetą nietylko z formy, ale i z ducha swojej poezyi, tak rozstrzyga tę kwestyę: »Otóż, jeżeli można wziąć za pewnik, że najbardziej narodowym poematem Mickiewicza jest »Pan Tadeusz«, chociaż to tylko historya szlachecka, to wypadnie uznać, że »Oniegin« jest też nawskróś narodowym rosyjskim utworem, odtwarzającym byt i obyczaje tej bardzo szczupłej wprawdzie, szlacheckiej tylko warstwy narodu, w której jednak kupiła się wonczas cała inteligencya. Dziś, po upływie trzech ostatnich ćwierci wieku uprawa umysłowa daleko głębiej wsiąkła we wnętrze społeczeństwa. Wonczas oświecone przez nią były tylko same górne cyple i wierzchołki. Spór o nacyonalizm lub kosmopolityzm w poezyi Puszkina można dziś uważać za skończony«.
 Dodajmy od siebie, że jeżeli horyzonty w »Panu Tadeuszu« naraz się rozwierają, jeżeli zwada zaściankowa, zatarg szlachecki, domowy proces o sie-