23
że uczynił wszystko, co był powinien, wszystko, co uczynić mógł. Życie wydawało mu się zaprzepaszczone. Daremnie przeżył je tak bezradośnie. Daremnie poświęcił je bożyszczu sztuki[1].
Potworny ogrom pracy, na jaki skazywał się w ciągu dziewięćdziesięciu lat swego życia, bez chwili wypoczynku, bez jednego bodaj dnia prawdziwego życia, ten ogrom pracy nie doprowadził go nawet do wykończenia choćby jednego tylko z wielkich jego zamierzeń. Nie zostało wykończone ani jedno z tych wielkich dzieł, na których zależało mu najbardziej. Ironja losu sprawiła, że ten rzeźbiarz[2] zdołał wykończyć całkowicie tylko malowidła swoje, — dokonywane wbrew woli. Te wielkie dzieła, na których pokładał tyle dumnych nadziei i, które zgotowały mu zarazem tyle mąk, wszystkie one, bądź to zniszczone zostały za jego życia (jak karton Wojny pizańskiej i posąg spiżowy Juljusza II) bądź też — (jak grobowiec Juljusza II i kaplica Medyceuszów) — stały się, w niedopełnieniu żałosnem, karykaturą wielkich zamierzeń.
Rzeźbiarz Ghiberti opowiada w swoich Komentarzach historję nieszczęsnego złotnika niemieckiego, będącego na usługach księcia d’Anjou, „a równego starożytnym mistrzom rzeźby greckiej“: dożył on tego na stare lata, że dzieło, któremu poświęcił całe swe życie, zostało zniszczone w jego oczach. „Widząc, że cały trud życia był daremny, padł na kolana i wykrzyknął: „O, Boże, Panie nieba i ziemi, ty, który sprawiasz wszystko, chroń mnie nadal od błądzenia śladami innych, — daj pójść w ślady
- ↑
L'affectuosa fantasia
Che l'arte mi fece idol' e monarca...„...Fantazji zapalna ochota, co samowładcę i bóstwo mi rodzi z sztuki". (Poezje, [Frey CXLVII] między 1555 i 1556, Staff, str. 280) .
- ↑ Nazywał siebie „rzeźbiarzem”, nie zaś „malarzem”. „Dzisiaj, — pisze, — 10 marca 1508 r., ja, Michał Anioł, rzeźbiarz, rozpocząłem malowidła kaplicy (Sykstyńskiej)". — "Nie moje to rzemiosło, — pisze po roku, — tracę czas bez pożytku". (20 stycznia 1509 r.). — Nigdy nie zmienił zdania co do tego.
