Strona:PL Rolland - Żywot Michała Anioła.djvu/069

55

Inni poznają rozkosz, ja cierpienie,
Leżąc na ziemi, skargi w łzach wydaję.^[1]

 W potężnych rzeźbach i malowidłach Michała Anioła miłość jest nieobecną; przez tamte dzieła głoszą się jedynie jego myśli najbardziej bohaterskie. Wstydził się jak gdyby dopuszczać w tamte dziedziny słabości swego serca .Powierzał je wyłącznie poezji. Tam też należy szukać tajemnicy jego serca tkliwego i nieśmiałego pod szorstką powłoką:

Kocham: pocom się rodził?^[2]

* * *

 Wobec ukończenia Sykstyny i śmierci Juljusza II^[3], powrócił Michał Anioł do Florencji i przystąpił do wykonania projektu, który najbardziej leżał mu na sercu: do grobowca Juljusza II. Zobowiązał się kontraktem wykonać go w ciągu lat siedmiu^[4]. Trzy lata poświęcił prawie wyłącznie tej pracy^[5]. W tym czasie, względnie spokojnym, — w okresie dojrzałości melancholijnej i skupionej, gdy szalone wrzenie sykstyńskiego dzieła ucisza się w nim, jak morze wzburzone, powracające w brzegi swoje, — w ciągu tych lat trzech stworzył Michał Anioł dzieła najbardziej doskonałe, w których osiągnął największą równowagę namiętności i woli: stworzył Mojżesza^[6] i Jeńców z Luwru^[7].

 Lecz była to chwila zaledwie; wnet potem nastają ponownie burzliwe koleje jego życia; zapadł w noc.

1. Sol’io ardendo all’ombra mi rimango.
   Quand’el sol de suo razi el mondo spoglia;
   Ogni altro per piacere, e io per doglia,
   Prostrato in terra mi lamento e piangho.

    Poezje: XXII (Staff. 22).

2. Poezje CIX₃₅ (173 c).
   

   Amando, a che son nato?...

    Proszę porównać te wiersze, w których miłość i ból zdają się być synonimami, z namiętną ekstazą młodzieńczego i niezgrabnego sonetu Rafaela, na odwrocie rysunku do Dysputy o Najśw. Sakramencie.

3. Juljusz II zmarł 24 lutego 1513 r., w trzy i pół miesiąca po odsłonięciu Sykstyny.
4. Kontrakt z d. 6 marca 1513 r. — Nowy ten projekt, obszerniejszy od pierwotnego, zawierał 32 wielkie posągi.
5. Michał Anioł przyjął, zda się, w tym czasie tylko jedno większe zamówienie: Chrystusa do kościoła Santa-Maria sopra Minerva.
6. Mojżesz miał być jedną z sześciu olbrzymich figur, wieńczących górne piętro pomnika Juljusza II. Michał Anioł nie przestawał nad nim pracować aż do 1545 r.
7. Jeńcy, nad którymi pracował Michał Anioł w r. 1513, zostali przezeń ofiarowani w roku 1546 Robertowi Strozzi’emu, republikaninowi florenckiemu, który żył wówczas na wygnaniu we Francji. Strozzi podarował ich Franciszkowi I.