Strona:PL Rolland - Żywot Michała Anioła.djvu/099

Ta strona została przepisana.

81

wymownie, jak wielką była miłość ojczyzny tego, lękliwego zresztą, człeka. — Odtąd był Michał Anioł przygotowany na wszystko ze strony księcia; a po śmierci Klemensa VII życie swe zawdzięcza jedynie przypadkowej podówczas nieobecności we Florencji[1]. Nie powrócił już do niej. Nie sądzono już mu było zobaczyć kiedykolwiek Florencję. — Skończyło się w ten sposób raz na zawsze z budową kaplicy Medyceuszów, — nie została nigdy wykończona. Co znamy dziś pod tą nazwą, — ma nader daleki związek z tem, o czem roił Michał Anioł. Pozostał nam zaledwie szkielet dekoracji ściennej. Michał Anioł nietylko, że nie wykończył nawet połowy zamierzonych rzeźb[2] i nie wykonał projektowanych malowideł[3], ale, gdy uczniowie usiłowali podjąć i uzupełnić jego zamierzenie, nie był nawet w stanie ich objaśnić, jakiem ono było[4]: — tak dalece wyrzekł się swych zamierzeń, że zapomniał nawet o wszystkiem.

***

23 września 1534 r. powraca Michał Anioł do Rzymu, gdzie miał pozostać aż do śmierci[5]. Od wyjazdu jego z tego miasta upłynęło lat dwadzieścia jeden. W ciągu tego czasu stworzył trzy posągi niedokończone do pomnika Juljusza II, siedem niedokończonych posągów do kaplicy Medyceuszów, niedokończony przedsionek Laurenziany, niedokończonego Chrystusa z Santa-Maria sopra Minerva, niedokończonego Apollina dla Baccia Valori’ego. Sterał zdrowie, energję, stracił wiarę

  1. Condivi.
  2. M. A. wykonał częściowo siedem posągów (oba grobowce Wawrzyńca da Urbino i j uljusza de Nemours oraz Madonnę). Nie rozpoczął zaś czterech posągów rzek, które chciał sam wykonać; innym pozostawił figury na nagrobki Wawrzyńca Wspaniałego i jego brata Juljusza.
  3. Vasari zapytuje M. A., 17 marca 1563 r., „jak sobie wyobrażał malowidła ścienne“.
  4. Nie wiedziano nawet, gdzie umieścić posągi gotowe, oraz jakie zamierzał wyrzeźbić do nisz pustych. Daremnie zwracali się doń Vasari i Ammanati, którym książę Cosimo I polecił wykończyć dzieło M. A. Michał Anioł nie przypominał sobie już nic. „Pamięć i duch wyprzedziły mnie, — pisał w sierpniu 1557 r., — i oczekują mnie na tamtym świecie“.
  5. Michał Anioł otrzymał obywatelstwo rzymskie 20 marca 1546 r.