81
wymownie, jak wielką była miłość ojczyzny tego, lękliwego zresztą, człeka. — Odtąd był Michał Anioł przygotowany na wszystko ze strony księcia; a po śmierci Klemensa VII życie swe zawdzięcza jedynie przypadkowej podówczas nieobecności we Florencji[1]. Nie powrócił już do niej. Nie sądzono już mu było zobaczyć kiedykolwiek Florencję. — Skończyło się w ten sposób raz na zawsze z budową kaplicy Medyceuszów, — nie została nigdy wykończona. Co znamy dziś pod tą nazwą, — ma nader daleki związek z tem, o czem roił Michał Anioł. Pozostał nam zaledwie szkielet dekoracji ściennej. Michał Anioł nietylko, że nie wykończył nawet połowy zamierzonych rzeźb[2] i nie wykonał projektowanych malowideł[3], ale, gdy uczniowie usiłowali podjąć i uzupełnić jego zamierzenie, nie był nawet w stanie ich objaśnić, jakiem ono było[4]: — tak dalece wyrzekł się swych zamierzeń, że zapomniał nawet o wszystkiem.
23 września 1534 r. powraca Michał Anioł do Rzymu, gdzie miał pozostać aż do śmierci[5]. Od wyjazdu jego z tego miasta upłynęło lat dwadzieścia jeden. W ciągu tego czasu stworzył trzy posągi niedokończone do pomnika Juljusza II, siedem niedokończonych posągów do kaplicy Medyceuszów, niedokończony przedsionek Laurenziany, niedokończonego Chrystusa z Santa-Maria sopra Minerva, niedokończonego Apollina dla Baccia Valori’ego. Sterał zdrowie, energję, stracił wiarę
- ↑ Condivi.
- ↑ M. A. wykonał częściowo siedem posągów (oba grobowce Wawrzyńca da Urbino i j uljusza de Nemours oraz Madonnę). Nie rozpoczął zaś czterech posągów rzek, które chciał sam wykonać; innym pozostawił figury na nagrobki Wawrzyńca Wspaniałego i jego brata Juljusza.
- ↑ Vasari zapytuje M. A., 17 marca 1563 r., „jak sobie wyobrażał malowidła ścienne“.
- ↑ Nie wiedziano nawet, gdzie umieścić posągi gotowe, oraz jakie zamierzał wyrzeźbić do nisz pustych. Daremnie zwracali się doń Vasari i Ammanati, którym książę Cosimo I polecił wykończyć dzieło M. A. Michał Anioł nie przypominał sobie już nic. „Pamięć i duch wyprzedziły mnie, — pisał w sierpniu 1557 r., — i oczekują mnie na tamtym świecie“.
- ↑ Michał Anioł otrzymał obywatelstwo rzymskie 20 marca 1546 r.
