Strona:PL Rolland - Żywot Michała Anioła.djvu/118

98

rary i z Małgorzatą Nawarską; zaś Piotr Paweł Vergerio, który stał się później protestantem, nazwał ją „jednem ze świateł prawdy“. — Lecz gdy wszczął się ruch przeciw reformacji i gdy na jego czele stanął nieubłagany Caraffa^[1], opadły ją śmiertelne wątpliwości. Była, jak Michał Anioł, duszą żarliwą, lecz słabą: miała potrzebę wiary, a była niezdolna oprzeć się autorytetowi kościoła. „Umartwiała się do tego stopnia postami i włosiennicą, że pozostały z niej zaledwie skóra i kości^[2]. Przyjaciel jej, kardynał Pole^[3], wrócił jej pokój duszy, zniewalając do poddania się, do ukorzenia pychy ducha swego i do zapamiętania się w Bogu. Upajała się tem poświęcaniem samej siebie... Gdybyż tylko poświęciła siebie wyłącznie! Wraz ze sobą poświęcała jednak i przyjaciół swych: wyparła się Ochina, którego pisma wydała inkwizycji rzymskiej. Podobnie jak Michała Anioła, złamała i tę wielką duszę trwoga. Wyrzuty swe zatapiała w rozpaczliwym mistycyzmie:

 „Widzieliście (ojcze wielebny) chaos niewiedzy, w jakiej byłam pogrążona, labirynt błędów, w jaki zmierzałam, — ciałem wciąż ruchliwa, aby znaleźć wytchnienie, duszą nieustannie wzburzona. aby znaleźć spokój, Bóg sprawił, że powiedziane mi było: Fiat lux! i że okazano mi, iż byłam niczem, a wszystko było w Chrystusie“^[4].

 Wzywała śmierci jak wyzwolenia. Zmarła unia 25-go lutego 1547 r.

* * *

 Było to w czasach największego przejęcia się jej wolnym mistycyzmem Valdeza i Ochina, gdy poznała Mi-

1. Giampietro Caraffa, biskup z Chieti, założył w r. 1524 zakon Teatynów, zaś od r. 1528 rozpoczął w Wenecji dzieło kontrreformacji, które następnie uprawiał z wielką surowością, jako kardynał, zaś od r. 1555, jako papież Paweł IV. — W roku 1540 został zatwierdzony zakon Jezuitów; w lipcu 1542 ustanowiono we Włoszech Inkwizycję z pełnią władzy przeciw heretykom; w roku 1545 rozpoczął się sobór w Trydencie. Był to koniec wolnego katolicyzmu, o jakim marzyli Contarini, Giberti i Pole.
2. Zeznania Carnesecchiego przed Inkwizycją w r. 1566.
3. Reginald Pole, z domu York, musiał uciekać z Anglji, z powodu zatargu z Henrykiem VIII; bawił w r. 1530 w Wenecji i stał się gorącym przyjacielem Contariniego. Paweł III zamianował go kardynałem i legatem patrimonium św. Piotra. Dzięki osobistemu urokowi i duchowi pojednawczemu, doprowadził do uległości kościołowi wiele niezależnych umysłów z grupy Contariniego, gotowych do przejścia na protestantyzm. Wiktorja Colonna poddała się całkowicie jego kierownictwu w Viterbo (od 1541 do 1544 r.). — W roku 1554 powrócił Pole do Anglji jako legat papieski; został arcybiskupem Canterbury i zmarł w r. 1558.
4. List Viktorji do kardynała Morone (22 grudnia 1543 r.). — Patrz, co dotyczy Wiktorji Colonna, pracę Alfreda de Reumont, oraz II tom dzieła Thodego o Michale Aniele.