Strona:PL Rolland - Clerambault.djvu/111

rozumieją, że myśl jasnowidząca ludzi lepszych, która rezygnuje na korzyść myśli ślepej ludzi prościejszych, idzie wprost przeciw zamiarom przyrody, do których oni się chcą rzekomo stosować i przeciw przeznaczeniu dziejowemu, przed którem uważają za punkt honoru ukorzyć się? Czy znaczy to szanować zamiary przyrody, tłumić część jej myśli i to najwznioślejszą? Ta koncepcja, która odcina z życia jego siły najbardziej śmiałe, aby je nagiąć do namiętności tłumu, doprowadziłaby do tego, że odpadłaby straż przednia armji i że jej główna część zostałaby bez kierownictwa... Barka przechyla się; czy nie pozwoli mi pan, abym się przeniósł na drugą stronę, by przywrócić równowagę? Czyż mamy się wszyscy usadowić z tej strony, na którą się barka przechyla? Myśli postępowe są ciężarem równoważącym, ustanowionym przez przyrodę w stosunku do ciężkiej przeszłości, która stawia opór. Bez nich barka zatonęłaby. — Co się zaś tyczy przyjęcia, jakie je spotka, to już kwestja drugorzędna. Kto je wypowiada, może być przygotowany na to, że zostanie ukamienowany. Ale kto, mając te myśli, nie wypowie ich, shańbi się. Jest podobny do żołnierza, któremu podczas bitwy dano niebezpieczne zlecenie. Czy ma możność uwolnić się od niego?!!“.
 Gdy tedy widzieli, że ich argumenty nie przekonywują Clerambaulta, odkrywali swoje baterje i oskarżali go gwałtownie o pychę śmieszną i zbrodniczą. Zapytywali go, czy uważa się za rozumniejszego od wszystkich ludzi, by przeciwstawiać swoje zdanie przekonaniu całego narodu? Na czem mógł opierać tę nadzwyczajną pewność siebie? Obowiązkiem każdego jest być pokornym i zostać skromnie na swojem miejscu w społeczeństwie. Obowiązkiem każdego jest ukorzyć się, gdy owe społeczeństwo