uczonymi Żydami, odbył później podróż po Europie. Dzięki wytrwałej pracy i skromnym potrzebom, zebrał sobie mały fundusik, z którym osiadł w Dyrenfurcie na Szląsku i tu założył najprzód księgarnię, a następnie w 1689 r. i drukarnię. Odznaczył się również na polu literackiem i może być poczytywany jako ojciec bibljografji hebrajskiej. Do główniejszych jego dzieł należą: komentarz do Raszi’ego p. t. „Sifthe Chachamim — Usta uczonych“, dzieło bibljograficzne p. t. „Sifthe Jeszenim — Usta śpiących“ i kilka innych rozpraw religijnych. Prace te są bardzo cenione i poszukiwane. W późnym wieku otrzymał pozwolenie na przemieszkiwanie we Wrocławiu, gdzie umarł 1721 r. Niektórzy utrzymują, że zakończył życie w Krotoszynie w 1718 r. Pozostała po nim drukarnia w Dyrenfurcie, przeszła w posiadanie jego dzieci, a 1747 roku była własnością wnuczki jego, Estery.
Uczony ten mąż urodził się w r. 1764 w Lelowie, małem miasteczku w Krakowskiem. Początkowe nauki pobierał w szkółce żydowskiej w mieście rodzinnem. Za młodu już okazywał wielkie zdolności i nieprzepartą chęć przyswojenia sobie nauk świeckich. Znalazłszy u współwyznawców swoich wielkie przeszkody, a nawet i ciągłe prześladowania z tego powodu, opuścił Kraków, ożeniwszy się wprzód, i udał się w r. 1787 do Berlina, gdzie przy pomocy uczonych Izraelitów rozpoczął się kształcić z całą gorliwością i wytrwałością. Egzegeza, gramatyka i leksykografija, były ulubionemi jego naukami. Oddając się im wyłącznie zdobył sobie później uznanie i sławę. Podczas pobytu swego w Berlinie wydał pierwszą swoją pra-
