formy, mówcy-wychowawcy młodego pokolenia[1].
Kiedy w ostatnich latach życia, stojąc z konieczności zdala od polityki, pracuje Cyceron z niezwykłym natężeniem sił nad spopularyzowaniem filozoficznej myśli greckiej wśród Rzymian, pragnie przede wszystkim kształcić młodzież[2] (De divinatione II 1): „Quaerenti mihi multumque et diu cogitanti, quanam re possem prodesse quam plurimis, ne quando intermitterem consulere rei publicae, nulla maior recurrebat quam si optimarum artium vias traderem meis civibus; quod compluribus iam libris me arbitror consecutum...“[3] — „Quod enim munus rei publicae afferre maius meliusve possumus, quam si docemus atque erudimus iuventutem? His praesertim moribus atque temporibus, quibus ita prolapsa est, ut omnium opibus refrenanda ac coërcenda sit. (5) Nec vero id effici posse confido, quod ne postulandum quidem est, ut omnes adulescentes se ad haec studia convertant. Pauci utinam! Quorum tamen in re publica late patere poterit industria“.
A to confiteor Cycerona, oparte na zdrowej zasadzie wychowania elity duchowej w społeczeństwie, wiąże się ściśle z wielką wiązanką myśli pedagogicznych rozrzuconych obficie po pismach filozoficznych. Wszystkie te bowiem wskazania wychowawcze łączą się w jeden długi łańcuch wzniosłych i rozumnych zasad, tyczących się nauczyciela i ucznia. Wystarczy wskazać wśród wielu innych na takie miejsca, jak: (De finibus bon. et mal. III 65) „Impellimur autem natura, ut prodesse velimus quam plurimis in primisque docendo rationibusque prudentiae tradendis“ —
- ↑ Por. np. De natura deorum (II 148): „Iam vero domina rerum, ut vos soletis dicere (sc. Academici), eloquendi vis, quam est praeclara quamque divina! Quae primum efficit, ut ea, quae ignoramus, discere et ea, quae scimus, alios docere possimus“. A sam Cyceron tu wzorem: wszak uczył się wymowy w zakresie całości nauk humanistycznych i sam uczył świadomie innych. Cyceron starał się też usilnie zawrócić z drogi attycyzmu M. {Roz|Juniusza Brutus}}a, któremu poświęcił kilka pism swoich (Ad Att. XIV 20, 3); spodziewał się bowiem, jak i inni republikanie, że rzekomy potomek tego, który królów ongiś wypędził z Rzymu, dokona wielkiego czynu i przywróci autorytet senatu. Również i Kornificjusza starał się pozyskać przez dzieło Orator (Ad Att. XII 19, 2).
- ↑ W De officiis II 45 mówi wyraźnie Cyceron, że dzieło to napisał dla całej młodzieży (nietylko dla syna).
- ↑ I wymienia nast. dzieła: Hortensius, De finibus, Tusculanae disp., De nat. deor., De re publ. (i dzieła retoryczne).
