Strona:PL Smereka - Lud w literaturze starożytnej.djvu/13

obserwacja przyrody i życia pasterskiego, ale dominuje pewien konwencjonalny styl i ton, odrywający niejako tych chłopów-pasterzy od realistycznego podłoża. Obraz pasterzy Teokryta — jeśli usuniemy alegorię — jest właściwie jednostronny, ponieważ powtarzają się dwa motywy: zamiłowanie pasterzy do śpiewu i życie z ukochaną. U Wergilego i wszystkich jego następców pasterze są osobami salonowymi, jakby występującymi na scenie i reprodukującymi z pewną niezręcznością tekst swej roli. W ogóle w całej poezji bukolicznej nie ma nic ludowego — wiejskiego prócz kostiumów i scenerii — nawet w późnym (III w. po Chr.) prozaicznym romansie bukolicznym Longosa Τὰ κατὰ Δάφνιν καὶ Χλόην: pasterze są tu wszędzie ,silnie stylizowani‘, i dlatego sądzimy, że motywy wiejskie pełnią w sielance funkcję specyficznie stylistyczną.
 Osobno — chociaż od epoki hellenistycznej wiedzie prosta droga do retorów i filozofów moralnych pierwszych wieków po Chr. — krótko nam wypadnie pomówić o motywach wiejskich, pełniących funkcję retoryczną, ponieważ obok ἐκφράσεις τόπων (opisów miejsc) mnożą się w szkołach i podręcznikach retorycznych ἐγκώμια, laudationes vitae rusticae, które skostniały tutaj w loci communes; te stałe sposoby naświetlania i przedstawiania faktów, będących treścią pochwał życia wiejskiego, znajdujemy w progymnasmatach Teona (I w. po Chr.), w Institutio Oratoria Kwintyliana, u Libaniosa (IV w.), Nikolaosa (V w.) i innych. Również druga sofistyka lubowała się w malowaniu życia wiejskiego na tle prostej wiejskiej przyrody: tak u Eliana i Alcyfrona (II w. po Chr.) w listach chłopskich (ἀγροικικαὶ ἐπιστολαὶ) powtarzają się motywy wiejskie, skostniałe w retoryczne loci communes.
 Przedstawiwszy pokrótce rolę chłopa, rolnika i pasterza, według gatunków literackich i ustaliwszy trojaką funkcję motywów ,wiejskich‘, jako to: stylistyczną, tematyczną i retoryczną, pragnę jeszcze zebrać w całość te rysy chłopskiego charakteru i chłopskiego życia, które się najczęściej powtarzają w literaturze starożytnej. Ważność pracy wieśniaczej akcentuje Homer, ważność, dostojność i ciężar robót chłopskich uświęca Hezjod, prostactwo w zachowaniu i niezaradność ośmiesza dramat sycylijski i komedia. Natomiast gościnność i życzliwość, skromność i prostota, sprawiedliwość i pobożność — to rysy charakterystyczne wieśniaka starożytnego, które spotykamy wszędzie, bądź jako motywy same dla siebie roz-