Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/027

ralny XIX stulecia został w znacznej mierze uwarunkowany przez tego rodzaju właśnie perypetye. Nie należy ani na chwilę zapominać o tem.
 Idzie wciąż o to, aby zrozumieć, że zapanować nad życiem, stać się swobodnymi, możemy jedynie przez zrozumienie i opanowanie tych sił, które stworzyły naszą psychikę. Idzie o całkowite przeniknięcie się tą myślą, że historyą nie jest czemś, co stoi nazewnątrz nas, względem czego możemy zajmować dowolne stanowiska.
 Psychika związana jest z bytem jedynie i wyłącznie przez ten proces życiowy, który ją wytworzył: gdy uważa samą siebie za istnienie niezawisłe od tego procesu, traci możność zapanowania nad nim. Sen o swobodzie staje się istotną niewolą. Gdy dumnie zamykamy się w granica naszego ja, poddajemy się ślepo tym siłom, które je stworzyły i przekształcają. Ja nasze to wytwór, związany mniej lub więcej ściśle z całym rozwojem kultury nowoczesnej. Gdy najbardziej nawet zacieśniamy własne życie, nie zmieniamy tego faktu, że jest ono uwarunkowane przez pewną fazę; pewien moment ogólnej historyi europejskiej. Żadna z tych faz nie jest zamknięta w sobie: każda pozostaje w związku z całością i przez całość tę jedynie zrozumiana i wytłomaczona być może. Ja nasze pełne jest czarów i zaklęć: to, co uważamy za naszą własność jest darem potęg przekształcających istnienie. Rzeka historyi europejskiej przecieka przez nasze wnętrze. Nie uda się nam zrozumieć samych siebie, wyzwolić samych siebie, jeżeli nie sięgniemy aż do dna tego procesu Kto chce istotnie być panem swoich losów, świadomie przeżyć i tworzyć swoje życie, musi sięgnąć aż do tych głębin, w których rodzą się siły określające bieg i kierunek wielkiej dziejowej rzeki.