Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/378

ryka wymagania stylu — miały we Francyi znaczenie życiowe niemal już same przez się. To, co nie mogło być wypowiedziane w Wersalu za Ludwika XIV, w wytwarzających opinię salonach XVIII wieku, nie mogło stać się motywem postanowień, chociażby istniało w życiu w sposób rzucający się w oczy. Literatura, pojęta jako usystematyzowanie, podniesienie do stanu świadomości nawyknień i wymagań towarzyskości stawała się niejako sprawdzianem życia. Życie, o ile nie znajdowało dla siebie zgodnych z panującym tonem form wypowiedzenia, nie istniało jako motyw czynny, jako rzeczywistość społeczna. Nie trzeba zaś łudzić się, że tradycya ta została zerwana. Bynajmniej. Do dziś dnia można znaleźć we wszystkich dziedzinach umysł0wego życia Francyi wpływy tego stanu rzeczy. Bunty przeciwko retoryce tworzą tu tylko nowe formy retoryki i w każdym razie w pewnym momencie ten typ ideogenetyczny odzyskuje swoje prawa, Gdy jakieś potrzeby życiowe, nowe namiętności i t. p. zerWą tamy stawiane przez pewien dotychczas panujący ton, styl retoryczny, zaczynają one same działać ten sam sposób. Gdy Sainte Bueve w swej dowcipnej sylwecie Malebranche’a stara się wyprowadzić jego system metafizyczny z jego stylistycznych uzdolnień, mamy w tem do czynienia z czemś głębszem, niż zwykły paradoks. Nowoczesna literatura francuska na pierwszy rzut oka wydaje się nieskończenie odmienną od swych klasycznych tradycyi i wzorów, Poezya symboliczna nie bez głębokiej racyi mówi nieraz o indywidualizmie jako swym zasadniczym charakterze, ale zasadniczy — najgłębszy typ umysłowości zachował jednak i tu swą władzę. Wypowiedzenie i jego potrzeby są tu czemś decydującem