Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/477

tyki i całkowita bezbronność wobec naukowego mistycyzmu. Mistyk jest człowiekiem, w którego duchowem życiu historyą zostaje zawieszona; znika ona. Zostaje samo ja, sam na sam z Bogiem, prawdą, materyą; a właściwie Bóg sam z sobą, materya sama z sobą; proces ewolucyi sam z sobą i dla siebie. Zawsze osamotnienie to i podnoszenie się z konkretnego dna duszy psychicznych treści powstaje dzięki opanowaniu wyników myśli i pracy dziejowej przez uczuciowość, zawsze mistyk zrywa prawno-historycznie określoną wspólnotę z ludźmi. Na miejsce historycznego kompleksu stosunków prawno-historycznych, określających wzajemną zależność działalności różnych ludzi występuje jedność mistyczna, dążąca do roztopienia w sobie indywidualnych przegród, rozlania się na wszystko. Słusznie mówią historycy o mistyce rącyonalizmu francuskiego XVIII wieku lub o mistyce rewolucyi. Niewątpliwem jest, że momenty erotyczne odgrywały wielką rolę w obu tych strukturach psychicznych. Wydaje mi się niewątpliwem, że fikcye i nastroje salonowego sentymentalizmu torowały drogę filozofii oświecenia. .Wszystko, cała Europa była jedną sielanką. Polska i Neapol 1799 roku były przykładami, jak niewinnie umiały przelewać krew te filozofujące pasterki. Nie wiem, dlaczego mówi się zawsze tylko o wrześniu 1793 roku jako o bankructwie filozoficznych snów o naturze. Rozbiór Polski, potoki krwi, jakimi uświęcano ie zbrodnię, trup Maria Pagano, admirała Caraccioli, pogrom inteligencyi przez Jazarońskie czarne seciny, — wszystko to najeży w równej mierze do tego samego, ambrą woniejącego, buduarowego „oświeceniowego odrodzenia“. Cała historyą kultury nowoczesnej wymaga gruntownej rewizyi; wyzwolić się potrzeba z pod władzy