Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/488

widzenia czystej teoretyzującej myśli przekonywający. Dla czysto teoretycznej, poza życiem stojącej myśli wszystkie hypotezy są jednakowo możliwe: hypoteza szatana jako dziejowego działacza nie jest ani odrobinę mniej dopuszczalna od hypotezy atomizma, lub Heglowskiej filozofii. Mereżkowski skłonny jest widzieć w tem swojem zawieszeniu międy nieograniczoną wielością hypotez skutek nieustraszoności duchowej, która żadnej hypotez a priori nie wyklucza, żadnemi ograniczeniami swego wyboru intelektualnego nie zacieśnia. Istotna jednak psychologia tego zjawiska jest całkiem inna. I tu mamy do czynienia ze zjawiskiem ściśle związanem z zagadnieniem prawa. Życie niezwiązane z żadną formą działania, zasadniczo nieokreślone, całkowicie luźne wytwarza tu dla siebie usprawiedliwienia. Nieokreśloność staje się atrybutem wzniesionego ponad historyę bytu. Być niczem w świecie dziejowo-społecznym, w świecie wytwarzania walki, nie czuć prawa w swem rzeczy wistem, życiowem stanowisku, w swym istotnym stosunku żywego człowieka do żywych ludzi, oto jest forma istnienia^ która tu stwarza naokoło siebie atmosferę, mającą Tej zastąpić prawo, nie pozwalającą dostrzedz jego braku. Wszystko co określone, stanowcze, w określony sposób czynne, jest niższością, gdyż istotą świata jest tajemnica; zadaniem duszy jest poddanie się tym nieznanym, nie istniejącym jeszcze, lecz możliwym objawieniem. Siedlisko swoje obiera świadomość w świecie, którego jedyną właściwością jest to, że niema w nim stałych zadań, że nic nie ma w nim stałej wartości, że w każdej chwili wszystko może nagle stać się czemś zupełnie innem i każdy z nas może okazać się zaczarowanym królewiczem, spadkobiercą Aladynowej lampy.