Strona:PL Stanisław Brzozowski - Legenda Młodej Polski.djvu/581

zaprzeczenie jest fikcyą), spotykamy tutaj. Tylko tragedya ma tu bardziej czynne napięcie.
 Mamy tu do czynienia z niermiernie ważnem zagadnieniem. Polska tradycya dziejowa w tej formie, w jakiej działa ona u nas na umysły, jest bardzo złem przygotowaniem dziejowo-biologicznem do zwycięskiej walki na dzisiejszym poziomie. Polska historya rozwinęła się na gruzach polskiej woli. Szlachecka rzeczpospolita byla bankructwem rozumu, odstępstwem od twardej woli ekonomicznej i politycznej. Po upadku rzeczypospolitej mamy do czynienia ze stanem rzeczy tragiczniej skomplikowanym. Tradycya polskiego czynnego patryotyzmu zrosła się znowu z formami dziejowego czynu, który polegał na męczeńskiem i bohaterskiem spalaniu się, nie zaś na konstruowaniu i wznoszeniu. Stąd istnieje straszliwa rozbieżność między metodami myśli i działania, prowadzącemi do trwałych wyników w świecie dziejów, a formami myślenia wzruszeniowego, wiążącego nas z narodową tradycyą. Psychika polska myśli o sobie niejako o biologicznej sile, mającej wznieść, wybudować swój świat, lecz jako o czemś, co ma się ostać mocą własnego wzruszeniowego promieniowania. Nie potrzebuję uwydatniać zasadniczej różnicy, jaka zachodzi między tymi dwoma punktami widzenia. Tylko przeciwstawiając się światu jako siła i tworząc swe własne biologiczne narzędzie, przeistaczając się w wiarę władającą nowoczesną myślą i wolą, nasza psychika dziejowa przemódz może to tragiczne osamotnienie, w jakiem znajduje się ona we własnem naszem wnętrzu. Sprawy tak stoją, że wśród naszej ukształtowanej przez nowoczesną kulturę myśli bezczynna dziejową psychika polska uka-