Strona:PL Stanisław Ignacy Witkiewicz-Nowe formy w malarstwie.djvu/012

nia Poszczególne, lub oddzielne rozciągłości, posiadające również ten charakter jedności, tylko w mniejszym stopniu; jedność ich nie będzie tak abstrakcyjna, niezależna od ich użytkowości, lub innego życiowego znaczenia. Przykłady tych ostatnich przejawów można by mnożyć w nieskończoność, zaczynając od pomruku gniewnego, dzikiego zwierza, kończąc na mowie posła w parlamencie; od znaków wyrzynanych na korze drzew dla orjentacji, do książki, traktującej o różniczkowych równaniach; od gniazd ptaków i owadów, do naszych maszyn i instrumentów. Każden z tych przejawów, na równi z rozciągłościami Istnień Poszczególnych, może posiadać dla nas cechę jedności w wielości; jedne bezpośrednio przez samą swoją formę zewnętrzną. inne dopiero po zrozumieniu ich wewnętrznej budowy. Moglibyśmy założyć, jako istniejący, gatunek Istnień Poszczególnych bardzo wysoko postawiony w hierarchji istnień, zadawalniających się jedynie praktycznym celem swoich tworów i tą minimalną, wewnętrzną, celową ich jednością, w odróżnieniu od jedności zewnętrznej, formalnej, będącej drugorzędnym wynikiem pierwszej i niekoniecznie z tą pierwszą bezpośrednio danej, bez rozumowego wniknięcia w istotę danego tworu. Zasadniczą cechą dzieł sztuki jest jedność w wielości bez względu na to jakie są elementy tej wielości i jakim sposobem osiągnięta jest ich jedność. Tę właśnie cechę jedności nazywamy pięknem danego tworu; pojęcie to może stosować sic: i do dzieł sztuki, i do innych tworów, z tem, że w życiu odnosimy je przeważnie do tych, od których suma wrażeń, posiada zabarwienie przyjemne, na mocy właściwości nam wrodzonych, lub nabytych. Różnica między dziełami sztuki, a innemi tworami pięknymi, jest różnicą stopnia i możemy pomyśleć uszeregowanie i jednych i drugich w pewną ciągłość, w której granica ścisła między jednemi a drugimi nie da się przeprowadzić, jakkolwiek wyjęte w dostatecznej od siebie odległości dwa elementy możemy zawsze określić: jeden jako twór praktyczny, drugi, jako dzieło sztuki, Różnica pomiędzy dziełami Sztuki, a innymi tworami polega na tem, że w pierwszych wyrażenie jedności w wielości jest celem samo w sobie, gdy w drugich jest wynikiem ubocznym. Podobnie jak można komuś wytłomaczyć piękno danej maszy-