Strona:PL Stanisław Ignacy Witkiewicz-Szkice estetyczne.djvu/8

dziwnego i z niezrozumiałych przyczyn (przecież jest trawożerny!) nienawidzącego nas stworzonka. W jednych osobnikach wzbudza uczucie wstrętu (podobnie jak karaluch, lub ropucha), dla tych jest poprostu brzydki. Dla drugich jest wstrętny, ale mogą oni właśnie dlatego znajdować w patrzeniu nań upodobanie — będzie to tak zwane „podobanie się perwersyjne czyli przewrotne“. Różnice te sprowadzają się do tego, czy suma wrażeń od danego przedmiotu przyjemna jest, lub przykra, dla ich odbiorcy. Dlaczego jeden lubi cebulę, a drugi jej nie znosi, nie da się psychologicznie zanalizować — mamy tu również do czynienia z elementami prostymi. Musimy jednak, w odniesieniu nie tylko do dzieł sztuki, ale do przedmiotów, rozróżnić podobanie się wprost czyli, że suma elementów przyjemnych jako takich daje wrażenie ogólne przyjemne i podobanie się perwersyjne, w którem suma elementów, jako takich nieprzyjemnych, daje jako całość również wrażenie przyjemne. Nie będziemy tu mnożyć przykładów perwersyjnych upodobań — na zbyt niebezpieczne manowce mogłoby to nas zaprowadzić. Trzeba jednak odróżnić upodobanie w elementach ogólnie uznanych za nieprzyjemne.
 W razie przyjemnego ogólnego wrażenia od kompleksu takich elementów u osobnika, który je oddzielnie również za przyjemne uważa, mamy do czynienia z podobaniem się wprost i uważamy