wczego oporu. Pochodziło to ztąd, że w Polsce, gdzie klasyczna literatura daleko więcej była rozpowszechnioną pomiędzy szlachtą, niż gdziekolwiek bądź indziéj w Europie, wyrodziło się w skutek tego przekonanie, ze Polska jest rzeczą pospolitą w starożytném znaczeniu tego słowa, na którą, to myśl naprowadzam mianowicie Polaków porównanie polskich instytucyi państwowych z urządzaniem rzeczpospolitych starożytnych, zwłaszcza ateńskiéj. Wyobrażaniem tém przesiąkła na wskroś szlachta polska, a rozszerzenie form republikańskich stało się najważniejszą jéj dążnością. To więc przejęcie się duchem republikańskiej wolności głównie się przyczyniło do rozpostarcia sie nowéj nauki.
Prócz tego już w XV wieku podniosła się w Polsce przeciwko przywilejom i prawom duchowieństwa katolickiego silna
opozycya, która mianowicie w broszurze Jana barona Ostroroga
wyraz znalazła. Występuje on w niéj przeciwko annatom, sądownictwu i wolnościom duchowieństwa, żądając utworzenia narodowego kościoła. Na sejmach zaś w początku XVI wieku żywo
rozprawiano o ścieśnieniu sądownictwa duchownych. Wreszcie
znalazły wcześnie zasady husyckie wstęp do Polski w skutek
zetknięcia się bliższego Polaków z Czechami. Ztąd mianowicie
Czesi, przybywający do Polski, zastawali wszędzie otwarte wrota.
Już bowiem Jadwiga wyznaczyła fundusz na utrzymanie
pewnéj liczby polskiéj i litewskiej młodzi na wszechnicy pragskiéj i w r. 1394 sprowadziła duchownych z Czech, którzy „w kościele św. Krzyża na Kleparzu obyczajem ewanielickim nie po łacinie, ale językiem słowiańskim, po polsku odprawiali nabożeństwa“ Hieronim zaś z Pragi jeździł do Krakowa w celu urządzenia Wszechnicy jagiellońskiéj[1] a sławny Zyszka walczył w szeregach polskich pod Grunwaldem. Stósunek z Czechami stał się ściślejszym, gdy syn Kaźmirza Jagiellończyka osiadł na tronie czeskim.
Na nową naukę były umysły w Polsce przysposobione. Samuel, dominikanin poznański, i pierwszy tłómacz pisma św. na język polski Jan Seklucyan, kaznodzieja przy kościele Panny Maryi w Poznaniu, Krzysztof Hegendorñn z Lipska, wezwany przez
biskupa Latalskiego na nauczyciela języków starożytnych przy
- ↑ Przyjaciel Ludu R. II. T. I. Łukaszewicz: „O braciach Czeskich w dawnéj Wielkiej—Polsce.“
