Strona:PL Stendhal - Czerwone i czarne tom I.djvu/13

szech, w kraju, w którym — jak gdzieś pisze — można bez hańby być biednym. W gruncie rzeczy, w tym człowieku czynu zawsze tkwił kawał dyletanta, smakosza wrażeń, który, tłukąc się z Wielką Armją, obnosił po Europie swą żywą i inteligentną ciekawość. Obecnie, rozkoszuje się włoską muzyką, zwiedza miasta, kościoły, galerje, obraca się w towarzystwie włoskich patrjotów, a przedewszystkiem — kocha się. Po Angeli Pietragrua, która w końcu okazała się „niegodną“, posiadła jego serce Metylda Dembowska (z domu Viscontini), żona wiernego generała napoleońskiego. Miłość ta, bez wzajemności, bez nadziei, odpłacana najgorszą monetą bo monetą „przyjaźni“, stanowiła przez kilka lat szczęście i udrękę Beyle’a; gwałtownie przerwana w r. 1821, stała się później natchnieniem książki O miłości.
 W r. 1814, przypada pierwszy debiut w literaturze Stendhala, a raczej Aleksandra Cezara Bombet, jako że pod takim ukrył się pseudonimem. I dobrze zrobił, że się ukrył, książka jego bowiem O Haydnie okazała się zaczerpnięta, częściowo wręcz przełożona, z Haydinów Carpaniego. Zrabowany autor podniósł krzyk, co dało powód do polemiki, dość przykrej dla tajemniczego Bombeta. W 1817, wydaje Beyle dwie książki: jedna, to Rzym, Neapol i Florencja (pierwszy raz podpisana godłem de Stendhal, oficer kawalerji); druga, to Historja malarstwa we Włoszech. Pierwszy utwór, to opis podróży, przeplatający drobiazgowe opisy uwagami i anegdotami, w których autor wciąż snuje paralelę między Włochami a Francją, na niekorzyść swej ojczyzny. Historja malarstwa ujawnia niezwykłą na owe czasy znajomość i odczucie włoskiego Odrodzenia; najbardziej jednak zajmującym rysem jest tu dedykacja, ofiarująca to dzieło J. Ces. Mości Napoleonowi Wielkiemu, a zakończona tak:

 „Oby, Najjaśniejszy Panie, niebo dało ci tyle życia abyś mógł oglądać Francję szczęśliwą, dzięki konstytucji, którą przekazał jej ostatni twój parlament. Wówczas, Najjaśniejszy Panie, przebaczy ci ona jedyny akt słabości