Strona:PL Stendhal - Kroniki włoskie.djvu/16

 Wszelki człowiek, który miał pociąg do kobiet i dużo pieniędzy, mógł być tedy don Juanem w Atenach. Nikt nie miał mu nic do zarzucenia; nikt nie głosił, że życie jest padołem płaczu i że zasługą jest cierpieć.
 Nie sądzę, aby don Juan ateński mógł dojść do zbrodni równie szybko jak don Juanowie nowoczesnych monarchij. Znaczna część przyjemności naszego don Juana polega na urąganiu opinji; w początkach zaś, za młodu, wyobrażał sobie, że urąga jedynie obłudzie.
 Gwałcić prawa w monarchji typu Ludwika XV, wygarnąć z fuzji do pobijacza dachów i strącić go na dół, czyż to nie było dowodem, że ktoś się obraca w towarzystwie monarchy, że jest człowiekiem najlepszego tonu i że drwi sobie z sędziego, mieszczanina rodem? Drwić sobie z sędziego, czyi to nie jest pierwsza próba początkującego don Juana? U nas, kobiety nie są już w modzie, oto czemu don Juanowie zdarzają się rzadko; ale kiedy istnieli, zaczynali zawsze od szukania przyjemności bardzo naturalnych, szczycąc się zarazem, że się przeciwstawiają temu, co w ich mniemaniu, było bez podstaw w religji współczesnych. Dopiero później, kiedy don Juan zaczyna się psuć, znajduje on przedziwną rozkosz w tem, aby urągać nawet mniemaniom które sam uważa za słuszne i sprawiedliwe.
 To przejście musiało być bardzo trudne u starożytnych; dopiero za cesarzów rzymskich, po Tyberjuszu i Kaprei, spotyka się rozpustników miłujących zepsucie dla zepsucia, to znaczy dla przyjemności urągania słusznym poglądom współczesnych.
 Tak więc, religji chrześcijańskiej przypisuję możliwość satanicznej roli don Juana. Bezwątpienia, to ta religja ogłosiła światu, że lichy niewolnik czy gladjator mają duszę co do wartości i godności najzupełniej równą duszy samego Cezara; jakoż należy się jej dank za to uszlachetnienie uczuć: nie wątpię zresztą, że, prędzej czy później, uczucia te byłyby się zbudziły w sercu ludów. Eneida jest już o wiele tkliwsza niż Iljada.
 Nauka Chrystusa była niemal tożsamą z nauką współczesnych