Strona:PL Stendhal - Kroniki włoskie.djvu/17

mu filozofów arabskich; jedyna nowa rzecz, która weszła w świat wraz z zasadami głoszonemi przez św. Pawła, to ciało kapłańskie zupełnie oddzielone od reszty obywateli, a nawet mające sprzeczne z nimi interesy.
 Ciało to wzięło za jedyne zadanie hodować i umacniać uczucia religijne; znalazło uroki i przyzwyczajenia zdolne oddziałać na dusze wszystkich klas, od nieokrzesanego pastucha aż do zużytego starego dworaka; umiało związać swoje wspomnienia z czarem wrażeń dziecięctwa; nie przepuściło najmniejszej zarazy ani najdrobniejszej klęski, aby z nich nie skorzystać dla pomnożenia lęku i uczucia religijnego, lub bodaj dla wzniesienia pięknego kościoła, jak np. Salute w Wenecji.
 Istnienie tego ciała wydało cudowną rzecz: św. Leon, papież dający bez siły fizycznej opór dzikiemu Atylli i jego barbarzyńskim hordom, które napełniły strachem Chiny, Persję i Galję.
 Tak więc, religja — podobnie jak owa „absolutna władza złagodzona piosenką“, zwana monarchją francuską — wydała osobliwe rzeczy, których świat nigdyby może nie ujrzał, gdyby był pozbawiony tych dwóch instytucji.
 Wśród tych rzeczy dobrych albo złych, ale zawsze osobliwych i ciekawych, któreby mocno zdziwiły Arystotelesa, Polibjusza, Augusta i inne tęgie głowy w starożytności, mieszczę bez wahania nawskroś nowoczesny charakter don Juana. Jestto, mojem zdaniem, owoc ascetycznych urządzeń papieży władających po Lutrze; Leon X bowiem i jego dwór (1506) hołdowali mniejwięcej zasadom religji Ateńczyków.
 Don Juana Moliera wystawiono w początkach panowania Ludwika XIV, 15 lutego r. 1665; monarcha ów nie ugrzązł był jeszcze w dewocji, a mimo to cenzura duchowna kazała usunąć scenę żebraka w lesie. Aby wzmocnić swoje stanowisko, cenzura ta siliła się wytłumaczyć młodemu królowi — który był rzadkim nieukiem — ze słowo jansenista jest to synonim republikanina.
 Oryginał stworzył Hiszpan, Tirso de Molina; włoska trupa gra-