Strona:PL Tadeusz Boy-Żeleński - Bronzownicy.djvu/85

daizm, — byłoby ciekawe, czy ta „Xiężniczka Izraelska, do wielkich przeznaczeń gotowana“ stała już u samej kolebki towianizmu, ile wpłynęła na jego kształtowanie? O ile dalej ta Egerja Sprawy miała wpływ na owo „judaizowanie“ Mickiewicza, tak wyraźne w jego działalności? Chodźko np., namawiając Adama aby przez teatr starał się działać na Francuzów, podnosi, że „największą aktorką francuską jest Izraelitka“. Poczciwy Bohdan Zaleski pisze do Goszczyńskiego, w lipcu 1842, przeciwstawiając mesjanizm własny, narodowy, plemienny, ideom Mickiewicza: „Mesjanizm Mickiewicza jest inszy; poprostu jest to apoteoza judaizmu, nauka arcytwarda, mianowicie dla Słowian tak serdecznie chrześcijańskich... Wyższość nad sobą duchową Żydów nie prędko jeszcze uznają Polacy i wogólności wszyscy Słowianie“. Rzecz prosta, że później, w miarę odlewania „posągu z bronzu“, całe to judaizowanie starannie zasłaniano. Dziś byłoby dla nas interesujące wiedzieć, w jakim stopniu mogła się na tych rzeczach odcisnąć indywidualność „Xiężniczki Izraelskiej“. Czy dowiemy się kiedy? Ileż tu ciekawych, doniosłych kwestyj! Czy nie miałem racji twierdząc, że, ze wszystkich naszych poetów, Mickiewicz jest najbardziej nieznany? To jest istny dziewiczy las! Sam przekonałem się, jak, zyskawszy światełko w kilku stronicach pamiętnika Zofji Szymanowskiej, zupełnie innemi oczami czytałem całe ustępy z dzieła Władysława Mickiewicza, jak zupełnie innego tonu i znaczenia nabrały dla mnie pewne listy Adama i akty towianizmu. A wszak te wiadomości, które pozwoliłem sobie zestawić tutaj, to tak niewiele! Przypuszczam, że, skoro uwaga

85