Pisząc tę moją serję artykułów „mickiewiczowskich“, dzielę się poprostu z czytelnikami faktami i refleksjami, jakie mi się kolejno nastręczają; raczej stawiam pytania, niż odważam się je rozwiązywać; mam uczucie, że poprostu razem się zastanawiamy, dopuszczamy wątpliwości, konfrontujemy dokumenty, szukamy klucza do jednej z najbardziej drażniących zagadek, jakie kiedykolwiek stawiało życie i historja literatury. A tem, co nas w tej zagadce przykuwa, jest nietyle sam towianizm, ile jego wpływ na największych naszych poetów, przedewszystkiem na Mickiewicza, który udziałem swoim poprostu go stworzył. Powiedzmy szczerze: gdyby się Towiańskiemu nie udało zdobyć i opanować Mickiewicza, czyby się nasi historycy literatury głowili dzisiaj nad orędziami Mistrza, czyby dociekali sensu każdego słowa Biesiady? Ale wszystko, co może się przyczynić do rozjaśnienia tajemnicy tych kilku lat życia Mickiewicza, musi nas pasjonować.
Kiedy jednak stykam się z naszą nową literaturą tyczącą towianizmu, mam uczucie że raczej oddalamy się
