czemu żaden prawie umysł twórczy nic dotąd nie skorzystał od krytyki – łazili oni po posągu jak owady, szkoda, że posąg nie czuł ich – taką kamienność wzgardliwą winien mieć krytykowany wobec podobnych krytyków. – – – I jeszcze przypomniał mi się uśmiech Psychy z Capuy [1], z rozbitą czaszką wygrzebanej – uśmiech tak pełen czaru i muzyki, jak obecne w sercu uczucie przyjaźni – korona uczuć – – szkoda tylko, że ostatnią kroplą na dnie kielicha przyjaźni jest trucizna, którą popielato zasępia resztę życia, – że uśmiech ten przechodzi w taki smętny, jak w licu Gulnary Scheffera, [2] a czasem tak zrozpaczony, jak na spiekłych wargach jego Franceski Rimini. [3] – Ale pojęcia przyjaźni są tak różne, – że tworzą tęczowy kalejdoskop, pełen tajemnic ducha ludzkiego. – Niewielu pojmuje ją jak Schiller i Byron, a wielu w taki sposób, że wolę dwa konie na wiejskim pastwisku, które położywszy na grzbietach swoich zwieszone głowy, tulą się razem pod biodra kurhanu, gdy wiatr słonej jesieni szamocze ich grzywami – – wolę łzy, kto remi malarz Robert na głos kobzy napełnił źrenicę swoich wołów i tę twarz wielbłąda, – która zajrzała do namiotu ojca zadżumionych!... Charakterystycznym bywa dziś epidemiczny uśmiech blagi – blag ery mają swój sposób śmiania się, wyszczerzony i bezczelny –, złożony z wyrazu małpy i kokietki – przypomina się
- ↑ Reprodukcja rzeźby Psyche z Capui na Wikimedia Commons.
- ↑ Zapewne pędzla Ary Scheffera.
- ↑ Guido I da Polenta prowadzący wojnę z rodziną Malatesta chciał utrwalić pokój związkiem małżeńskim swej córki Franceski, z Giovannim Malatestą, synem i spadkobiercą Malatesty da Verucchio, pana Rimini. Giovanni był odważny ale zdeformowany. Guido wiedział, że Francesca odmówi Giovanniemu, więc ślub wzięła z pełnomocnikiem, przystojnym bratem Giovanniego, Paolo Malatesta. Francesca zakochała się w Paolo i była nieświadoma oszustwa aż do rana dniu ślubu, kiedy zostali zaskoczeni i zamordowani przez Giovanniego. Tyle legenda opisywana w poezji, operach i malarstwie; jednakże zarówno Francesca jak i żonaty Paolo mieli własne dzieci. Obraz Ary Scheffera Cienie Franceski z Rimini i Paola Malatesty ukazują się Dantemu i Wergiliuszowi na Wikimedia Commons i artykuł o nim w Wikipedii.