| WYOBRAŻENIA OGÓLNE. — PIERWSI FILOZOFOWIE. | 191 |
względem ogólnym. I tak najwięcéj zachwycają dziecko kolory, i gdy spostrzeże że najrozmaitsze przedmioty jedną noszą barwę, wówczas dopiero w rozumie rozwijającego się dziecka powstaje wyobrażenie o wartości i przyrodzie kolorów. Toż samo możemy powiedziéć o smaku różnych rzeczy, o ich tętnie, twardości, ciężkości i innych charakterach. A zatém już w bardzo wczesnym wieku kiełkuje w rozumie ludzkim wyobrażenie o abstrakcyjnych charakterach.
Badaj człowieka wyrosłego, pod względem fizycznym dojrzałego, ale którego umysł pozostał nieokrzesanym; on nic nie pojął prócz idei, które go przez zmysły doszły. Cała ludzkość nie postępowała inaczéj przez długi szereg wieków; pierwsze jéj myśli czerpane były jedynie z przyrody fizycznéj przedmiotów. Psychologiczne spostrzeżenia zjawiły się daleko późniéj. Pierwsi filozofowie starożytności byli tylko fizykami, i posiadali jedynie wyobrażenia o ciałach, o żywotach materyjalnych. Dopiéro późniéj powoli i stopniowo, wyrodziła się myśl z odmętów materyi, i wyniosła sie do szczytności, z któréj panowała nad materyją jak Bóg panuje od wieków nad światem całym.
Tak się działo w gromie znanéj nam natury, jak się dziś dzieje w rozkwitającym rozumie nowonarodzonego dziecka; i każde rozumne wychowanie winno być wspartém na prawach i przykładach odwie-
