Strona:PL Tukidydes - Historya wojny peloponneskiéj.djvu/10

powagi prawdy poświęcający, dziejopisarze rzymscy Sallustiusz, Liwiusz, Tacyt nawet — na najznakomitszym Juliuszu Caezarze snać nie poznano się — któryż się przecież z tegoczesnych zbliżył do ognia i siły ich wyrażenia! Najznaczniejsi Bóg nie daj, zatonęli lub toną w oschłe odgrzebywanie rzeczy. A znowuż – gołe wydobycie i przetrząśnienie wypadków, jakkolwiek konieczne i pełne zasługi, bez natchnionego zestawienia ich na przestrzeniach myśli w żywy niegdyś bezpośrednio całokształt – przygotowaniem dopiero jest pracy.
 Zbliżyć téż (kiedyć inaczéj być nie może) od zbyt nabitéj zwięzłości starożytnych do tak zwanéj swobody dzisiajszego toku, opowiadanie zdarzeń dziejowych; nie jest to samo co kunszt historyczny całkiem wyzwolić z przywilejów żadną nową kartą uchylić się nie dających, bo jednę tylko na zawsze przyniósł do bytu.
 Współzawodników na tém polu, o których słyszę i czytam, nie odchęci zapewne ten chwil dorywczych a ścieśnianych, kaźnią czy ironią losu, coraz to szczelniéj, wysiłek – od dotrwania w chwalebnym zapędzie lub ogłoszenia drukiem jego owoców wreszcie. Podrażnić za powolnych albo ośmielić zbyt ociągających się przemiarem dlań chluby będzie. Ani téż straci rzecz sama przez mnogość prób, nigdzie pożądańszych jak dla tego pisarza właśnie; którego skąpomowność, już (prawda że rozoratoryzowanemu) Ciceronowi na ciemność zarywająca, w przypowieść poszła. Jakkolwiek sam przeciwię się stanowczo rozbijaniu, jakbądź sprężonéj w siebie lecz pełnéj szczerego złota, osnowy.
 Styl Thucydidesa w opowiadaniu – często szorstki, pozornie goły, nie zrzadka strzępion archaizmami, acz ściśniony dostatkiem już tutaj; przecież (z wyjątkiem miejsc niewielu) zagęszcza się i zawija dopiero w mowach. Do tych więc istotniéj odnieść się godzi narzekania dawnych i nowożytnych na słynną niby niezrozumiałość. Atoli i ta i tamte właściwości tak są nieodzowne do zarysu téj