jest rzeczywistością wewnętrzną. Czy rozumiecie Sigismond’a[1] i Don Quichote‘a, którzy śnili o życiu? Rzeczywistością w życiu Don Quichote‘a nie były wiatraki, lecz olbrzymy! Wiatraki, to pozory! Giganci byli neumeniczni i substancjalni. Sen jest rzeczywistością, twórczością, życiem, także i wiara jako źródło rzeczywistości jest życiem“. Wierzyć to tworzyć, tworzyć to żyć („El Prologo“).
Przeciwstawmy tę unamonowską afirmację maksymie Pirandella, a zrozumiemy, że punkt oparcia przesunął się tu w sferę wewnętrznej rzeczywistości tworzenia. Tego źródła mocy nie znają manekinowi bohaterowie z „Il teatro delle maschere nude“, ani typy realistów, które z fonografem w brzuchu powtarzają zdania maestra Pedro[2].
Dzięki tej twórczej rzeczywistości, Unamuno przy pomocy „El licenciado de vidrio‘‘ Cervantesa stwarza od nowa samego siebie, lub też we „Mgle“ staje się pretekstem, potrzebnym nato, aby historja Augusta Perez, historja innych typów, jako też jego własna historja mogły się pojawić na świecie!
„La palabra este producto social, se ha hecho para mentir“, „Słowo, jak każdy wytwór życia społecznego, jest kłamstwem“... Człowiek, gdy mówi kłamie, gdy zaś mówi sam ze sobą, t.zn. myśli, wiedząc o tem, że myśli, kłamie samemu sobie“. „Ihr
