Strona:PL V Hugo Rok dziewięćdziesiąty trzeci.djvu/14

zaniu. Książka niema pretensyj historycznych, jakkolwiek maluje zgodnie z prawdą, chociaż szkicowo i ubocznie, stan moralności, wiary, praw, sztuk, a nawet cywilizacyi w wieku XV. Nie jest to wszakże najważniejsza część książki. Jeżeli ma jaką zasługę, to chyba w tem tylko, że jest nawskroś dziełem wyobraźni, kaprysu i fantazyi“. Do tej charakterystyki dodajmy jeszcze, że budowa powieści jest mistrzowska, bajka paląco ciekawa, charaktery główne odtworzone z niesłychaną prawdą psychologiczną, treść bogata i pouczająca, a język piękności nieporównanej. Powieść miała powodzenie bezprzykładne; w ciągu roku wyczerpano dziesięć edycyj, a wydań późniejszych moc wielką.
 „Marion Delorme,“ zakazana przez Burbonów, doczekała się przedstawienia po ich upadku w r. 1831, wywołując ten sam entuzyazm krańcowy i te same napaści co „Ernani,“ od którego jest znacznie lepsza. Następna sztuka Le Roi s’amuse („Król się bawi“), zakazana po pierwszem przedstawieniu, nie różni się ani duchem, ani formą od poprzednich, chociaż sięga do wyższych granic namiętności niż tamte. Trzy te sztuki pisane są wierszem, następne prozą.
 Lucrece Borgia, napisana w r. 1832, ma wiele podobieństwa z „Inez de Castro.“ Bohaterka tego melodramatu, pomimo ogromu swych zbrodni, nie robi wrażenia wielkości — pewna pospolitość jest ostateczną jej cechą. Brak tu również owego humoru, który rozjaśniał posępne sytuacye sztuk poprzednich; zginął on razem z formą poetyczną. Oto co sam poeta mówi o dwu ostatnich dramatach: „Jaka jest myśl rdzenna w Le roi s’amuse? A oto taka. Weź bezkształtność fizyczną najpotworniejszą, oświeć ją ze wszystkich stron złowrogim blaskiem kontrastów, potem tchnij w nią duszę i umieść w niej uczucie najczystsze, jakie jest dane człowiekowi, t. j. miłość ojcowską, a istota potworna stanie się piękną... Co to jest „Lukrecya Borgia?“ Weź potworność moral-