Strona:PL V Hugo Rok dziewięćdziesiąty trzeci.djvu/480

 — Gdy wejdziesz na szczyt drabiny, dosięgniesz Boga; królestwo Boże otworzy się dla ciebie.
 Cimourdain poruszył ręką, jakby przywołując.
 — Gauvainie, powróć na ziemię. Chcemy urzeczywistnić wszystko, co jest możliwem.
 — A więc przedewszystkiem nie róbże tego niemożliwem.
 — Co jest możliwe, to zawsze się urzeczywistnia.
 — Nie zawsze. Gdy szorstko potrącisz utopię, zabijesz ją. Niema nic bezbronniejszego nad jajko.
 — A jednak trzeba pochwycić utopię, narzucić jej jarzmo rzeczywistości i osadzić ją w fakcie, jak w ramach. Myśl oderwana powinna się przemienić w myśl ujętą; straci przez to na piękności, lecz na użyteczności zyska; będzie mniejszą, ale lepszą. Trzeba, żeby prawo jednostek weszło do ogólnego prawa; a gdy prawo jednostek stanie się prawem ogólnem, wówczas będzie prawem bezwzględnem. To władnie nazywam możliwem.
 — Możliwem jest coś więcej jeszcze.
 — Ach! znów wpadasz w marzenia.
 — Możliwe jest, jak ptak tajemniczy, zawsze szybujący ponad człowiekiem.
 — Trzeba go złowić.
 — Żywego.
 Gauvain mówił dalej:
 — Myśl moja jest taka. Jeśliby Bóg chciał, żeby człowiek się cofał, to byłby mu dał oko w tyle głowy. Patrzmy zawsze w stronę jutrzenki, rozkwitu, narodzin. To, co upada, daje zachętę temu, co wstępuje w górę. Skrzypienie starego drzewa jest wezwaniem dla nowego drzewa. Każdy wiek spełni swoje dzieło, dziś obywatelskie, jutro ogólnie ludzkie. Dziś kwestya prawa; jutro kwestya zapłaty. Zapłata i prawo, to w gruncie rzeczy jedno i to samo. Człowiek nie po to żyje, żeby nie był płaco-