Strona:PL Władysław Stanislaw Reymont - Na krawędzi.djvu/080

— 80 —

 Ale teraz cios przyszedł z nieoczekiwanej zgoła strony.
 Ze strony, której nigdy nie brano w rachubę.
 Te wielkie księgi mówiły: co ma i co winien; a również szeptały dyskretnie, co kosztuje władza, co kosztują surowe materjały, co kosztuje siła maszyn i rąk roboczych — i co przynosi, ale milczały o wartości człowieka.
 Nie było w nich takiej rubryki.
 I właśnie ta nieprzewidziana wartość dała znać o sobie. Zjawił się człowiek, połamał jarzmo i zażądał swego ludzkiego conta.
 Te najnędzniejsze z jego narzędzi i najlichsze ośmielały się stawiać swoje warunki.
 I to jemu?
 Jemu, przed którego przemocną wolą wszystko padało na twarz!
 Tak mu się to z początku wydało śmiesznem, że ani chciał słuchać.
 Odpowiedzieli bezrobociem.
 Wtedy się rozsrożył, rozkazał wszystkich wypłacić i fabrykę zamknąć na czas dłuższy. Znał swoją potęgę i był pewnym, iż nie wytrzymają tej walki nierównej, że rychło przyjdą błagać o cofnięcie srogiego rozkazu i wrócą do roboty jeszcze cichsi, jeszcze bardziej ulegli, jeszcze pokorniejsi.
 Ale nikt się nie zjawił z prośbą, nikt się nie korzył i nie błagał o nędzny kęs chleba.
 Nie mógł tego zrozumieć.