Strona:PL Wacław Nałkowski-Jednostka i ogół 073.jpeg

uświadomionym, ich stanowiska i wartości psychicznej. W jakiż sposób to osiągnąć?
 Gdyby kto chciał n. p. skłonić ogrodników swego kraju do zaprowadzenia nowego gatunku owoców, którego, co ważne, ojcowie ich nie znali, to musiałby im okazać indywidua tego gatunku najokazalsze, najlepiej rozwinięte, najsilniejsze. Tak samo więc czynić należy, okazując grubemu tłumowi typy ewolucyjne; trzeba aby one robiły wrażenie siły (absolutnej). W tym celu potrzeba w ogóle: 1) aby ich słabość względna, codzienno-życiowa była umotywowana wielką wydajnością (a przynajmniej wielkim napięciem) na cele duchowe, na walkę o idee oraz na walkę o byt; 2) aby w fazie reakcyi biologicznej okazali wielką, żywiołową siłę pragnienia, t. j., by rozmach reakcyi był wielki, cel jej daleko ku pierwotności wysunięty; 3) aby po daremności usiłowań rozpacz miała ton wysoki. Kto jest filozofem, pojmującym typy ewolucyjne, a zarazem artystą i człowiekiem, współczującym z nimi, ten potrafi na powyższych podstawach wydobyć z nich gromy, których ulękliby się troglodyci, podobnie jak rozjuszony byk lub flegmatyczny wielbłąd-automat lękają się buchającego parą i skrami, pociągu kolei, niosącego cywilizacyę wśród puszczy pierwotnej!
 Trzeba wdrożyć w umysły tłumu, że te typy są potęgą, która, mimo pozorną, słabość, może się w razie przeciągnięcia struny zmienić nawet w brutalną, a tak wielką, że jednorazowem wybuchem potrafi zmiażdżyć codzienną, rutynowaną brutalność troglodyty; że to są lwy zamknięte w klatce, które w napadzie wściekłości mogą klatkę rozerwać; a któż